สำนวน ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์ ใช้ในการเปรียบเปรยถึงคนที่ หวังสิ่งที่เกินฐานะของตน ซึ่งมักใช้ในเชิงลบ หรือปฏิเสธ เพื่อคอยเตอนสติให้คนรู้จักฐานะของตัวเอง หรือระมัดระวังในการใช้ชีวิต
ที่มาของสำนวน ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์ คนทุกคนย่อมมีความหวังแต่บางคนก็สร้างความหวังไว้สูงมากๆ สูงเกินกว่าความจริงที่ไม่อาจจะเป็นไปได้ การตั้งความหวัง หรือ ความใฝ่ฝันของเรานั้นควรที่จะเหมาะสมกับฐานะ และสถานะในปัจจุบันของเรา เพราะถ้ามากจนเกินไปอาจจะเป็นเพียงการเพ้อฝันเท่านั้น
- ใฝ่ หมายถึง ก. มุ่ง, หวัง, ใคร่, ผูกพัน.
- สูง หมายถึง (๒) ว. เหนือระดับปรกติ เช่น อุณหภูมิสูง ไข้สูง ความสามารถสูง
- จน หมายถึง สัน. ตราบเท่า เช่น จนตาย, จนกระทั่ง หรือ จนถึง ก็ว่า.
- เกิน หมายถึง ว. พ้น, เลย, คำนี้ใช้แก่ลักษณะที่มีมากกว่าหรือยิ่งกว่ากำหนด เช่น เกินขนาด เกินฐานะ เกินเวลา เกินสมควร.
- ศักดิ์ หมายถึง (๑) น. อำนาจ, ความสามารถ, เช่น มีศักดิ์สูง ถือศักดิ์ (ส. ศกฺติ; ป. สตฺติ).
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์ ในประโยค
1. การ ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์ หวังสิ่งที่สูงกว่าฐานะของตนเองมักจะ ทำให้เดือดร้อน หรือต้องเหนื่อยมากกว่าจะสามารถทำได้สำเร็จ โดยเฉพาะหากสิ่งที่คาดหวังนั้นเป็นเรื่องความรัก มีคู่ครองที่สูง ศักดิ๋ร่วมรวย ฐานะดี มีชื่อเสียง มากกว่าตนเอง การจะต้องสร้าง เนื้อสร้างตัวหรือทำตัวให้เป็นที่ยอมรับนั้นยากมาก เพราะบางคน นั้นจะถือว่าตัวเองมีชาติตระกูลดีกว่า ไม่ยอมรับคนที่ด้อยกว่า หรือมาจากครอบครัวที่ต่ำต้อยกว่าตนเอง2. เราเป็นคนจนต้องสงบเสงี่ยมเจียมตน อย่า “ ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์ ”
3. ผู้ใดมักใหญ่ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์ ประทุษร้ายต่อกษัตริย์ ผู้นั้นเข้าข่ายฐานกบฏ ให้ริบราชบาตรแล้วฆ่าเสียทั้งโคตร
4. "การเรียนต่อระดับสูงขึ้นเป็นสิ่งที่ดี แต่การศึกษาจะสูงระดับไหนก็ตาม ก็ไม่ทำให้ 'จิตใจสูง' ขึ้นได้ ถ้าใจยัง 'ใฝ่ต่ำ หรือใฝ่สูงจนเกินศักดิ์' ... มักทำให้อนาคตตกต่ำได้" ...
5. มักใหญ่ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์และชาติตระกูล หนึ่ง, แก้กฎหมายเพื่อกอบโกยผลประโยชน์จากแผ่นดินไปเป็นของตนเอง
6. ถ้าไม่รู้จักประมาณตน ก็จะมักใหญ่ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์ เช่นเห็นเขามั่งมีเป็นเศรษฐี ตนยากจน มัวแต่ไปเฝ้าคิดว่า ฉันอยากจะเป็นคนมั่งมีเป็นเศรษฐีกับเขาบ้าง
7. ราชองครักษ์ ฤา จะใฝ่สูงจนเกินศักดิ์ ปองรักในเจ้าฟ้าเจ้าแผ่นดินกระต่ายตัวจ้อย แม้นหมายปองจันทรา มีหรือจะหาญกล้า ไขว้คว้าจันทรา....มาเชยชม.
8. พระอิศวรรับฟังดังนั้นก็สะดุ้งพลางดำริว่า “ชิชะไอ้ทศกัณฐ์บังอาจนัก ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์”. แต่ด้วยทรงออกปากไว้ไปแล้วจึงทรงจำยอมยกพระอุมาเทวีให้ทศกัณฑ์ ..
9. เค้าเรียกใฝ่สูงจนเกินศักดิ์ ผลกรรมเลยตกอยู่กับตัวเพราะการทำสิ่งไม่ดีและไม่ถูกต้อง อยากได้ในสิ่งที่ไม่ใช่ของตัว.
10. ต่อมาอิเหนาเดินทางมาช่วยศึกที่ดาหาและได้พบกับบุษบาก็หลงรัก และพิโรธจรกามากที่ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์มาหมายปองนางหงส์เช่นนี้.
11. ไม่มักใหญ่ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์ มีความซื่อสัตย์สุจริตต่อหน้าที่เสมอ มีคุณธรรม ๒ ประการนี้ ประจำใจคือมี หิริ โอตตัปปะ มีความละอายต่อบาป มีความเกรงกลัวต่อบาป .
12. ประชาธิปไตยที่แท้จริงที่ยิ่งลักษณ์พูดถึง มีความหมายเพียงแค่เครื่องมือเข้าสู่อำนาจทะยานอยากขึ้นสู่ตำแหน่ง และยังมีพี่ชายที่ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์อีกด้วย .
13. คุณหญิงเอ่ยขึ้น “ถ้าเธอไม่ได้ใฝ่สูงจนเกินศักดิ์ ไม่ได้อยากเป็นคางคกขึ้นวอ ฉันก็สบายใจ เรื่องที่ผ่านมาที่เธอทำชื่อเสียงลูกฉันเสียหาย ก็ถือว่าแล้วไป” แล้วชวนซินดี้กับแองจี้กลับ.
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔