สำนวน เป็นหุ่นให้เชิด ใช้ในการเปรียบเปรยถึง การที่จะต้องอยู่ในฐานะที่จะต้องทำตามคำสั่ง หรือคำบัญชาของผู้อื่นที่อยู่เบื้องหลัง ให้ทำสิ่งต่างๆตามคำสั่งโดยที่ไม่มีอำนาจที่จะปฏิเสธหรือโต้แย้งได้
ที่มาของสำนวน เป็นหุ่นให้เชิด มาจากการเปรียบเทียบกับหุ่นเชิดที่จะต้องมีคนเชิดหุ่นคอยควบคุมหรือชักใยอยู่เบื้องหลังให้แสดงออกท่าทางต่างๆ ซึ่งซึ่งหุ่นเชิดไม่สามารถที่จะทำด้วยตัวเองได้ จึงได้มีการนำมาเปรียบเปรยกับการจะต้องอยู่ในฐานะที่จะต้องทำตามคำสั่ง หรือคำบัญชาของผู้อื่น ได้กับการเป็นหุ่นเชิดนั่นเอง
- เป็น หมายถึง (๑) ก. สามารถ, ได้, เช่น เต้นเป็น รำเป็น. ก. คำกริยาสำหรับแสดงความสัมพันธ์ระหว่างคำกับคำเพื่อให้เห็นว่าคำหน้าและคำหลังมีภาวะ คือ ความมี ความเป็น เกี่ยวข้องกันอย่างไร เช่น ท่านเป็นเจ้า เขาเป็นนาย.
- หุ่น หมายถึง (๓) น. ชื่อการเล่นมหรสพที่ใช้รูปหุ่นแสดงเป็นเรื่องราว เช่น หุ่นกระบอก หุ่นจีน, โดยปริยายหมายถึงบุคคลที่กลายเป็นเครื่องมือของผู้อื่นโดยได้รับแต่งตั้งให้อยู่ในตำแหน่งบังคับบัญชา แต่ไม่มีอำนาจอะไรอย่างแท้จริง เช่น เป็นหุ่นให้เขาเชิด รัฐบาลหุ่น.
- ให้ หมายถึง (๑) ก. มอบ เช่น ให้ช่อดอกไม้เป็นรางวัล, สละ เช่น ให้ชีวิตเป็นทาน, อนุญาต เช่น ฉันให้เขาไปเที่ยว
- เชิด หมายถึง (๒) ก. โดยปริยายหมายความว่า ถูกใช้ให้ออกหน้าแทน ในคำว่า ถูกเชิด.
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน “เป็นหุ่นให้เชิด” ในประโยค
1. ประธานกรรมการของบริษัทนี้ก็เป็นหุ่นให้เชิดของผู้มีอิทธิพลเท่านั้นแหละ ตัวเขาเองไม่มีอำนาจในการบริหารใดๆเลย2. คุณควรจะวางมือจากวงการนี้ได้แล้ว เพราะตอนนี้คุณก็เหมือนเป็นหุ่นให้เขาเชิด เขาเอาคุณไว้เป็นเครื่องบังหน้าก็เท่านั้น
3. ถึงแม้ว่าเขาจะมีอำนาจในมือก็ตามแต่ก็ต้องคอยเป็นหุ่นให้เชิดให้กับคนอื่นที่อยู่เบื้องหลังเขา
4. ที่รัฐบาลนี้ถูกเรียกว่าเป็นรัฐบาลหุ่นเชิด ก็เพราะมีคนใช้เป็นหุ่นให้เชิดแทนตัวเองในการบริหารประเทศนี้อยู่
5. เป็นหุ่นให้เชิด. อยู่ในฐานะหรืออยู่ในอำนาจให้คนอื่นใช้เป็นเครื่องบังหน้าเขาให้ทำอย่างใดก็ทำอย่างนั้น ...
6. หมดค่าหมดราคาตั้งแต่เทือกหลอกมาเป็นหุ่นให้เชิดนานแล้ว.
7. การเหน็บแนมการเมืองไทย ทีมีการนําตัวบุคคลมาเป็นตัวแทน โดยอยู่ใต้บังคับของอีก. บุคคลหนึง หรือบุคคลอีกกลุ่มหนึ่ง ซึงมักจะใช้ในสํานวน เป็นหุ่นให้เชิด.
8. สงสัยจะชอบแบบมาร์ค ต้องเป็นหุ่นให้เชิดอย่างเดียว เพราะทำอะไรไม่เป็น นอกจากต้องรอคำสั่ง ชักซ้ายหัน ขวาหันจึงจะเดินใช่ไหม ว่างก็เกาะโพเดียม เก่งแต่ปาก.
9. “พวกนายทุกคนมีความสำคัญ ฉันคงบอกได้แค่นี้ ถ้าร่วมมือกันได้ก็ดี แต่ถ้าร่วมมือกันไม่ได้ ก็ถือว่าเห็นแก่สันติภาพ อยู่นิ่งๆอย่าวุ่นวายให้มากนัก”. เป็นหุ่นให้เชิด.
10. การที่เป็นเช่นนี้ จะมองเป็นอื่นไปไม่ได้ เพราะลีลามันฟ้องว่า เวลานี้ทักษิณ “หมดน้ำยา” แล้ว จากที่ลูกน้องเป็นหุ่นให้เชิด วันนี้กลายเป็นหุ่นให้ลูกน้องเชิดไปแล้ว!?
11. อวดรู้ ดันทุรัง ไม่ฟังใคร อยากใหญ่ อยากออกคำสั่ง นายกก็เลยเป็นหุ่นให้เชิด หันซ้ายที ขวาทีเป็นคนไม่น่าเชื่อถือ ประเทศไทยก็เลยเป็นแบบนี้
12. ทั้งคนเชิดกับคนเป็นหุ่นให้เชิด เค้าได้มาอย่างไร ช่างไม่ละอายเลย ปากก็พูดอย่างใจคิดไปอย่างตีหน้าได้ยอดเยียม ทำได้อย่างไร้ ศักดิ์ศรี
13. นายกฯ ให้สัมภาษณ์ ซีเอ็นเอ็น ยืนยันผลงานที่ผ่านมาชี้ให้เห็นไม่ได้เป็นหุ่นเชิดของทักษิณ
14. สหรัฐอเมริกา-ประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ผู้นำสหรัฐฯ เปิดฉากกับองค์การอนามัยโลก (WHO) อีกครั้ง ตำหนิอย่างดุเดือดว่าเป็นหุ่นเชิดของจีน และขู่ให้เวลา 30 วัน .
15. รัฐมนตรีส่อเค้าเกิดปัญหาขัดแย้ง บ่นอึดอัดห่วงถูกมองเป็นหุ่นเชิด ขอใช้สิทธิแสดงความเห็นเป็นตัวของตัวเอง "คนที่เป็นนายกฯ จะมีความเป็นตัวของตัวเองไม่ได้เหรอ
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔