สำนวน ปัญญาแค่หางอึ่ง ใช้ในการเปรียบเปรยถึงคนที่มีความรู้น้อย คนโง่ ไม่ฉลาด หรือมีไหวพริบที่ดี เทียบเท่าคนอื่น
ที่มาของสำนวน ปัญญาแค่หางอึ่ง สำนวนนี้มีที่มาจากการเปรียบเทียบถึงอวัยวะของสัตว์จำพวก อึ่งอ่าง ซึ่งในช่วงที่ฟักออกมาจากไข่ใหม่ๆนั้นลูกอ๊อดของอย่างนั้นจะเป็นสิ่งมีชีวิตที่สามารถที่จะอยู่ในน้ำได้โดยจะมีหางที่ยาวและยังไม่มีแขนและขาหน่วยพวกมันจะใช้หางในการว่ายน้ำเพื่อที่จะหาอาหารซึ่งเป็นแต่งต้นพืชและสัตว์เล็กๆที่อยู่ในน้ำรวมถึงเศษซากพืชซากสัตว์ที่เน่าเปื่อยที่พอจะสามารถนำมากินได้โดยหลังจากนั้นไม่นานตัวลูกอ๊อดเองก็จะเริ่มงอกแขนและขาออกมาจนสามารถที่จะเดินบนพื้นได้แต่ว่าอาหารของอึ่งอ่างนั้นก็จะเริ่มมีการสลายไปและหดสั้นลงสั้นลงจนเหลือเพียงแค่ตุ่มเล็กๆที่อยู่ตรงก้นกบเท่านั้นโดยขนาดนั้นมีขนาดที่เล็กมากจนแทบดูไม่ออกว่าอวัยวะส่วนนั้นเคยเป็นหางมาก่อน
ดังนั้นจึงนิยมใช้สำนวนความรู้เท่าหางอึ่งในการเปรียบเทียบถึงคนที่มีความรู้น้อยนั่นเองซึ่งมักจะใช้ในการกล่าวถึงคนที่โง่และมักใช้ในเชิงดูถูกเหยียดหยามเป็นต้น
- ปัญญา หมายถึง น. ความรอบรู้, ความรู้ทั่ว, ความฉลาดเกิดแต่เรียนและคิด, เช่น คนมีปัญญา หมดปัญญา. (ป.).
- แค่ หมายถึง ว. เพียง, เท่า.
- หาง หมายถึง (๑) น. ส่วนที่ยื่นออกจากส่วนท้ายแห่งลำตัวสัตว์, ขนสัตว์จำพวกนก เช่น กา ไก่ ที่ยื่นยาวออกทางก้น
- อึ่ง หมายถึง น. ชื่อสัตว์สะเทินนํ้าสะเทินบกหลายชนิดหลายสกุล ในวงศ์ Microhylidae ขนาดแตกต่างกันแล้วแต่ชนิดอยู่ระหว่าง ๒-๘ เซนติเมตร รูปร่างอ้วนป้อมและมักพองตัวได้ ส่วนใหญ่เป็นสีเทาหรือน้ำตาลเข้ม ผิวหนังเรียบ บริเวณฝ่าตีนมีสันแข็งใช้ขุดดิน อาศัยอยู่ใต้ผิวดินหรือใต้ก้อนหินในเวลากลางวันและในฤดูแล้ง ออกหากินตามพื้นดินเมื่ออากาศชื้นโดยเฉพาะช่วงหลังฝนตก กินแมลงและสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง เช่น อึ่งอ่างหรืออึ่งอ่างบ้าน ( Kaloula pulchra Gray) อึ่งแว่น อึ่งแดง หรืออึ่งลาย [ Calluella guttulata (Blyth)].
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน ปัญญาแค่หางอึ่ง ในประโยค
1. ฉันใฝ่ฝันอยากจะเป็นแอร์โฮตเตสได้แต่งตัวสวยๆ เดินทางไปทั่วโลก แต่ก็คงจะหมดหวังเพราะมีปัญญาแค่หางอึ่ง ภาษาอังกฤษก็พูดไม่ได้2. ถ้าคุณอยู่ในตำแหน่งหัวหน้าคนแล้วมีปัญญาแค่หางอึ่ง แค่ปัญหาเล็กๆยังแก้ไข จัดการไม่ได้ก็สมควรที่จะพิจารณาตัวเองได้แล้วนะ
3. ปัญญาแค่หางอึ่ง หมายถึง มีความรู้น้อย (มักใช่ว่าคนที่ชอบอวดฉลาด).
4. ปัญญาแค่หางอึ่งอย่างเอ็ง ยังคิดที่จะหวังรวยกับหุ้นอีกเหรอ ระวังจะหมดตัวจะหาว่าไม่เตือน
5. ไม่รู้อะไรจริงอย่าไปแนะนำใครเขา ปัญญาแค่หางอึ่งอย่างนายดีไม่ดีจะกลายเป็นทำให้ใครเขาเดือดร้อนได้
6. กบในกะลา หมายถึง ผู้ที่คิดว่าตัวเองรู้มาก แต่ที่จริงแล้วมีความรู้และประสบการณ์น้อยมาก เหมือนกับสำนวนที่ว่า ปัญญาแค่หางอึ่ง
7. ด้วยสติปัญญาแค่หางอึ่ง ผมคงไม่บังอาจวิจารณ์ '3 ยุทธศาสตร์' ที่ท่านเสนอ แต่ผมสะดุดใจข้อความอารัมภบทของคุณหมอประเวศ ที่จริงก็ไม่น่าแปลกใจเท่าไรหรอก
8. สติปัญญาแค่หางอึ่ง หลอกแม้กระทั้งตัวเองและหลอกกันเอง พวกนี้สงสัยจบวิชากะล่อนศาสตร์ เป็นพวกที่ไร้ความจริงใจ ไม่รักษาหน้าตัวเอง ศักศรีตัวเอง ไม่คำนึงถึงความมั่นคงใดๆ.
9. โบราณสร้างสำนวนนี้มาจากสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกชนิดหนึ่งคือ “อึ่ง” (อึ่งอ่าง) มีรูปร่างคล้ายกบ แต่ตัวอ้วนป้อมกว่าสามารถพองตัวได้ (เมื่อมีศัตรู) อึ่งแปลกกว่ากบที่ว่ามีหางสั้นๆ ยื่นออกมาตรงส่วนก้นด้วย (ผมเปียสั้นๆ ก็เรียกว่า หางอึ่ง) โบราณเรียกคนที่มีความรู้น้อยว่ามีปัญญาแค่หางอึ่ง
10. ปัญญาแค่หางอึ่งอย่ามาจำอวดทำให้คนอื่นเขาหลงทาง พูดมาได้ "จากข้อมูลที่ได้รับมา" จริงๆผมอยากจะบอกพี่ไปกินหญ้าด้วยซ้ำ
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔