สำนวน บ้านเมืองมีขื่อมีแป ใช้ในการเปรียบเปรยถึง บ้านเมืองที่จะต้องมีกฎหมายคุ้มครอง มีข้อบังคับกฎหมายที่ทุกคนในสังคมต้องปฏิบัติตาม บ้าน เมืองมีขื่อมีแป หากไม่ปฏิบัติตามก็จะทำให้สังคมเกิดความวุ่นวาย เกิดความเดือดร้อน
ที่มาของสำนวน บ้านเมืองมีขื่อมีแป สำนวนนี้เอาขื่อกับแปของเรือนมาเปรียบเทียบ ขื่อเป็นไม้ยึดหัวเสาตามขวาง แปเป็นไม้ยึดหัวเสาตามยาว ตัวเรือนจะทรงตัวเป็นรูปอยู่ได้ ก็อาศัยขื่อกับแปยึดหัวเสาเรือนไว้ทุกด้าน ถ้าไม่มีขื่อกับแป เรือนก็ตั้งอยู่ไม่ได้ เรือนต้องมีขื่อมีแป จึงจะทรงอยู่ได้ ฉันใด บ้านเมืองหรือประเทศก็ต้องมีกฎหมายคุ้มครอง จึงจะเป็นบ้านเมืองอยู่ได้ ฉันนั้น
- บ้าน หมายถึง (๑) น. ที่อยู่ เช่น เลขบ้าน เจ้าบ้าน, สิ่งปลูกสร้างสำหรับเป็นที่อยู่อาศัย เช่น บ้านพักตากอากาศ บ้านเช่า, บริเวณที่เรือนตั้งอยู่ เช่น เขตบ้าน, หมู่บ้าน เช่น ผู้ใหญ่บ้าน, ถิ่นที่มีมนุษย์อยู่ เช่น สร้างเป็นบ้านเป็นเมือง.
- เมือง หมายถึง (๑) น. แดน เช่น เมืองมนุษย์ เมืองสวรรค์ เมืองบาดาล, ประเทศ เช่น เมืองไทย เมืองจีน เมืองลาว
- มี หมายถึง (๒) ก. ถือเป็นเจ้าของ, อยู่ในครอบครอง, เช่น มีเงิน มีลูก, ประกอบด้วย เช่น อริยสัจ ๔ มี ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค, ปรากฏ เช่น มีดาวหางขึ้นในท้องฟ้า, เกิด เช่น มีโรคระบาด, คงอยู่ เช่น มีคนอยู่ไหม.
- ขื่อ หมายถึง (๑) น. ชื่อไม้เครื่องบนสำหรับยึดหัวเสาด้านขวาง
- แป หมายถึง (๑) น. ส่วนหนึ่งของโครงสร้างหลังคา วางอยู่บนโครงสร้างอื่น ๆ ได้แก่ จันทัน ปลายเต้า เสาตุ๊กตา ปลายขื่อ และปลายขื่อประธาน ทำหน้าที่รับกลอนหรือรับเครื่องมุงโดยตรง. (๒) ว. เรียกด้านเรือนตามยาว ว่า ด้านแป
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน บ้านเมืองมีขื่อมีแป ในประโยค
1. บ้านเมืองมีขื่อมีแปคุณอย่างคิดว่าตนเองเป็นคนใหญ่คนโต มีอำนาจแล้วจะบังคับขู่เข็ญให้ผู้อื่นทำอะไรตามอำเภอใจได้2. บ้านเมืองมีขื่อมีแปคนทำชั่วต้องได้รับการลงโทษ เราจะไม่ยอมให้คนพวกนี้ใช้ชีวิตในสังคมได้อย่างหน้าตาเฉย
3. กรรมการผู้ช่วยรองนายกรัฐมนตรี (ประวิตร วงษ์สุวรรณ) โพสต์ข้อความทางเฟซบุ๊ก Paisal Puechmongkol โดยระบุว่า. บ้านเมืองมีขื่อมีแป การยุยงให้ทำร้ายกัน
4. นพดล' ชี้ ต้องตั้งเป้าให้ถูก จะได้เดินไปถูกทิศ 'บ้านเมืองมีขื่อมีแป' เร่งด่วนกว่าการปรองดอง.
5. ถ้าบ้านเมืองมีขื่อมีแป คงไม่ทํากับอ้ายแก่เช่นนี้ได้.
6. บ้านเมืองมีขื่อมีแปนะครับ ขอร้องอย่าทำตัวเป็นมาเฟีย ตำรวจ เตรียมออกหมายเรียก ประธานเสื้อแดงเพชรบุรี ส่งเมล์ข่มขู่นักข่าวช่อง 7ผู้ สื่อข่าวรายงานว่า จากกรณี น.ส.สมจิตต์ นวเครือสุนทร อายุ 42
7. บ้านเมืองมีขื่อมีแป แกจะมาใช้ศาลเตี้ยตัดสินคนพวกนี้มันก็ไม่ถูก
8. ลักพาลูกเขามาแบบนี้ไม่คิดบ้างหรือไงว่าบ้านเมืองมีขื่อมีแป
9. พวกเราต้องการให้บ้านเมืองมีขื่อมีแป มีกฏกติกา เป็นบ้านเมืองที่ปชช.ทุกคนเท่าเทียมกันจริงๆ ภายใต้กม.ไม่ใช่มีเงินมาก มีอำนาจมาก ทำผิดไม่ติดคุก.
10. บ้านเมืองมีขื่อมีแป ทุกคนต้องเคารพคำตัดสินของศาล การที่คุณช่อไปวุ่นวายกับการตั้งพรรคใหม่ หมิ่นเหม่ต่อการผิดพรป.
11. ให้รู้ว่าบ้านเมืองมีขื่อมีแป ตรวจได้ก็ต้องถูกลงโทษเพื่อให้เป็นบรรทัดฐานว่าใครที่เกี่ยวข้องกับการทุจริตเงินของหลวงหรือกิจการของหลวงอย่างไรก็ต้องตรวจเจอจนได้ ...
12. จะมาขายตัวโชว์แบบนี้ ไม่อับไม่อายหรือไม่เห็นว่าบ้านเมืองมีขื่อมีแปกันแล้วรึไงฮึ จะขายตัวก็ไปแอบๆกันหน่อยสิโว้ย เป็นพี่ติ๋มกะแม่นอมรึไง ออกจากชุมแสงไปเลย!!
13. หมอวิชัย”ชี้บ้านเมืองมีขื่อมีแปร ลั่นใช้สิทธิตามกฎหมายให้ทนายติดตามข้อมูล ภายหลังดีเอสไอส่งสำนวนวัตถุดิบพาราฯให้ ป.ป.ช.
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔