สำนวน บอกเล่าเก้าสิบ ใช้ในการเปรียบเปรยถึง การบอกกล่าวให้รู้ หรือแจ้งให้รู้ การบอกหรือเล่าข่าวหรือเรื่องราวประเภท “จิปาถะ” (หรือ “เบ็ดเตล็ด” หรือ “เก็บเล็กผสมน้อย” หรือ “โน่นนิด-นี่หน่อย” หรือข่าว “ซุบซิบ” ข่าว “กอสซิบ” ฯลฯ) ทำนองนี้ มันมีเรื่องราวที่ต้อง “บอกกล่าว” เฉยๆ ก็มากมายหลายเรื่อง ในทำนองเดียวกัน ก็ยังมีเรื่องที่ต้อง “เล่า” หรือ “อธิบาย” ประกอบอีกเป็นสิบๆ เรื่อง หรือจะใช้ “บอกเก้า-เล่าสิบ” ก็ได้
ที่มาของสำนวน บอกเล่าเก้าสิบ “บอก” กับ “เล่า” มันก็กิริยาทำนองเดียวกัน แล้วมันไปเกี่ยวอะไรกับจำนวนนับที่เป็น “เก้า” กับ “สิบ” เขาเองสงสัยว่า น่าจะเป็น “บอกเก้าเล่าสิบ” มากกว่า คือในการบอกหรือเล่าข่าวหรือเรื่องราวประเภท “จิปาถะ” เรื่อง ในทำนองเดียวกัน ก็ยังมีเรื่องที่ต้อง “เล่า” หรือ “อธิบาย” ประกอบอีกเป็นสิบๆ เรื่องมันจึงควรเป็น “บอกเก้า-เล่าสิบ”
- บอก หมายถึง (๑) ก. พูดให้รู้, เล่าให้ฟัง, เช่น บอกกันต่อ ๆ มา บอกอาการให้หมอฟัง
- เล่า หมายถึง (๑) ก. พูดหรือบอกเรื่องราวให้ผู้อื่นฟัง เช่น เล่าเรื่อง.
- เก้า หมายถึง (๒) น. ชื่อเดือนจันทรคติ เรียกว่า เดือน ๙ ตกในราวเดือนสิงหาคม.
- สิบ หมายถึง (๒) น. เรียกเดือนที่ ๑๐ ทางจันทรคติ ว่า เดือน ๑๐ ตกในราวเดือนกันยายน.
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน บอกเล่าเก้าสิบ ในประโยค
1. เจ้ามาบอกเล่าเก้าสิบกันแต่โดยดีมานี่หรือออกโครมคราม ผุดเข้ามาทางไหนก็ไม่รู้เห็นก็ถึงตัว จะมาดีหรือมาชั่วข้าไม่รู้ก็ต้องรักษาตัวไว้ก่อน"2. มีเรื่องอะไรก็บอกเล่าเก้าสิบกันได้ อย่าเก็บไปคิดคนเดียวให้ฟุ้งซ่านเลย
3. เรื่องของเธอสองคนรู้มั้ยว่าตอนนี้คนในหมู่บ้านเขาบอกเล่าเก้าสิบกันไปทั่วแล้วว่าพวกเธอไปทำอะไรกันมา
4. เธอจะมาบอกเล่าเก้าสิบกับฉันทำไม
5. บอกเล่าเก้าสิบ หมายถึง การบอกหรือเล่าเรื่องอย่างละเอียดเหมือนกับการนับตั้งแต่หนึ่งไปจนถึงสิบ บอกเก้าเล่าสิบ
6. กองกิจการนิสิต มหาวิทยาลัยมหาสารคาม จัดโครงการ “มมส คืนสู่เหย้าบอกเล่าเก้าสิบ ครั้งที่ 2” (เพราะเรามีความทรงจำร่วมกัน) ณ ห้องประชุม 1 ชั้น 3
7. การบอกกล่าวให้รู้ตัว เป็นการพูดอย่างหนึ่งที่ก่อให้เกิดประโยชน์ต่อผู้พูดและผู้ฟัง เช่น รายการทางโทรทัศน์ช่อง 7 ประกาศว่าต่อไปเป็นรายการ”บอกเล่าเก้าสิบ” ...
8. กลับมาเรื่องนี้ละกัน บอกเล่าเก้าสิบ Tester ต้องทำอะไรบ้าง? ขอเป็นว่าแบ่งปันจากประสบการณ์ทำงานที่ผ่านมาตลอด 3 ปีในงานของ Software Tester .
9. ขอเชิญชวนทุกท่าน บอกเล่าเก้าสิบเรื่องราวต่างๆของกันและกัน ผ่าน Emotion Pictures เพื่อการติดต่อสื่อสารของเรา SBS Community.
10. บอกเล่าเก้าสิบ. ตลาดแห่งนี้เป็นตลาดโบราณที่เต็มไปด้วยอัธยาศัยไมตรี อันอบอุ่นเป็นกันเอง ให้ความรู้สึกเหมือนเป็นญาติพี่น้อง ...
11. รกเสื่อมคลอดเองได้ไหมหรือต้องผ่าอย่างเดียวคะ มีใครเคยคลอดเองกับคุณหมอพูลศักดิ์ ไวความดีบ้างมั๊ยคะ. บอกเล่าเก้าสิบ
12. เรื่องราวที่บอกเล่าเก้าสิบไม่ได้ว่าจอร์จดับเบิลยูมันสมอง บุชแพ้จีนได้มาอย่างไร.
13. ยอมเสียเวลาชีแจงแถลงไขกันเสียให้กระจ่างก่อนจะดีกว่า เมื่อชักแม่นําทังหน้า บอกเล่าเก้าสิบกันอย่างถี่ถ้วนแล้ว เพื่อน ยังไม่เป็นฟังก็ป่วยการเก็บไว้ มันอาจขัดผลประโยชน์ของเขา ..
14. “เป็นประเด็นใหม่สดๆ ร้อนๆ พี่สาวในวงการบันเทิงบอกเล่าเก้าสิบมาว่า เมียเก่านักร้องดังท่านหนึ่ง เลี้ยงลูกคงให้ตังค์เยอะ ล่าสุดไปทำอาชีพเสริม.
15. “บอกเล่าเก้าสิบ” ขออวยพรให้สมาชิกชมรมที่รักชมรม และเข้าร่วมกิจกรรมที่ชมรมจัดล้วนปลอดภัย แข็งแกร่ง เจริญก้าวหน้า สุขสบายทั้งครอบครัว.
16. ซึ่งก็เดือดร้อนไปถึงเพื่อนบ้านใกล้เคียงที่ต้องมาดำเนินการร้องเรียนหรือฟ้องร้องเป็นคดีขึ้น โรงขึ้นศาล เช่นเดียวกับคดีอุทาหรณ์ที่ผมนำมาบอกเล่าเก้าสิบกันในวันนี้ ...