สำนวน ทองแผ่นเดียวกัน ใช้ในการเปรียบเปรยถึง การเกี่ยวดองกันโดยการแต่งงาน เป็นการเกี่ยวโยงกันของทั้งสองตระกูลด้วยการแต่งงานกันของสมาชิกในวงศ์ตระกูล ซึ่งเปรียบเสมือนเป็นทองแผ่นเดียวกัน
ที่มาของสำนวน ทองแผ่นเดียวกันนั้นหมายถึงเกี่ยวดองกันโดยการแต่งงานแล้ว รองศาสตราจารย์ดอกเตอร์ นวพรรณพันธุเมธา ราชบัณฑิตสำนักศิลปกรรม ประเภทวิชาวรรณศิลป์ สาขาวิชาภาษาไทย ราชบัณฑิตยสภาได้อธิบายถึงสำนวนนี้ไว้ในหนังสือสารพันวรรณนาว่า สํานวนทองแผ่นเดียวกันไม่ได้ใช้เฉพาะเรื่องการขอหญิงสาวเท่านั้น ในพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับพันจันทนุมาศ(เจิม) ได้กล่าวถึงสำนวนนี้ในพระราชสาส์นขอช้างเผือกที่สมเด็จพระเจ้าหงสาวดีที่มีถึงสมเด็จพระมหาจักรพรรดิด้วยดังนี้
พระราชอนุชาท่านประสงค์จะขอช้างเผือกพลาย 2 ช้างมาไว้เป็นสีในกรุงหงสาวดีให้สมเด็จพระเชษฐาเราเห็นแก่ทางพระราชไมตรีอนุชาท่านเถอะกรุงหงสาวดีกับมหานครศรีอยุธยาจะได้เป็นราชสัมพันธวงศ์สนิทเสน่หาเป็นมหาพสุธาทองแผ่นเดียวกันไปจนตราบเท่ากัลปาวสาน
เห็นได้ว่าสำนวนทองแผ่นเดียวกันในที่นี้หมายถึงมีไมตรีต่อกันนอกจากนี้กาญจนพันธุ์ได้กล่าวถึงสำนวนนี้ในหนังสือสำนวนไทยเล่มหนึ่งว่ามีที่มาจากการทำหนังสือสัญญาทางพระราชไมตรีโดยอ้างอิงถึงคำอธิบายของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพซึ่งทรงนิพนธ์ไว้ในพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์รัชกาลที่ 2 และในประชุมพงศาวดารภาคที่ 45 รวมจดหมายเหตุเรื่องทูตไทยไปประเทศอังกฤษเมื่อปี พ.ศ. 2400 พระราชวรวงศ์เธอกรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ก็ส่งกล่าวถึงการจารึกพระราชสาส์น ลงในแผ่นทอง
แสดงให้เห็นว่าสำนวนทองแผ่นเดียวกันเคยใช้แสดงไมตรีระหว่างเมืองหรือระหว่างประเทศแต่ปัจจุบันกลายความหมายไปเป็นการแสดงความเกี่ยวดองระหว่างครอบครัวหรือวงศ์ตระกูล.
- ทอง หมายถึง (๑) น. ธาตุแท้ชนิดหนึ่งเนื้อแน่นมาก สีเหลืองสุกปลั่ง เป็นโลหะมีค่า, เรียกเต็มว่า ทองคำ, โบราณกำหนดคุณภาพของเนื้อ ตั้งแต่เนื้อสี่ถึงเนื้อเก้า โดยตั้งพิกัดราคาตามเนื้อทอง เช่น ทองเนื้อหก คือ ทองหนัก ๑ บาท ราคา ๖ บาท ทองเนื้อเก้า คือ ทองหนัก ๑ บาท ราคา ๙ บาท. (ประกาศ ร. ๔), ทองเนื้อเก้านี้เป็นทองแท้เป็นทองบริสุทธิ์ เรียกว่า ทองธรรมชาติ ทองเนื้อแท้ ทองนพคุณ หรือบางทีเรียกว่า ทองชมพูนุท เช่น ดังทองชมพูนุทเนื้อเก้า (สังข์ทอง ตอนตีคลี)
- แผ่น หมายถึง น. สิ่งที่มีลักษณะแบน ๆ อย่างกระดาษหรือกระดาน เช่น แผ่นกระดาษ แผ่นกระดาน, ลักษณนามใช้เรียกสิ่งที่มีลักษณะเช่นนั้น เช่น กระดาษแผ่นหนึ่ง กระดาน ๒ แผ่น.
- เดียว หมายถึง ว. หนึ่งเท่านั้นไม่มีอื่นอีก เช่น คนเดียว พันเดียว นิดเดียว.
- กัน หมายถึง ว. คำประกอบท้ายกริยาของผู้กระทำตั้งแต่ ๒ คนขึ้นไป แสดงการกระทำร่วมกัน อย่างเดียวกัน หรือต่อกัน เช่น คิดกัน หารือกัน.
ตัวอย่างการใช้งานสำนวน ทองแผ่นเดียวกัน ในประโยค
1. ไหนๆ เราทั้งสองครอบครัวก็เป็นทองแผ่นเดียวกันแล้วถ้าคุณมีปัญหา ต้องการความช่วยเหลือเราก็ยินดีที่จะช่วย2. เป็นที่ฮือฮาไปทั่วประเทศเมื่อสองตระกูล อภิมหาเศรษฐีของเมืองไทยที่กลายมาเป็นทองแผ่นเดียวกัน เป็นการเสริมความมั่งคั่งให้กับทั้งสองตระกูล
3. เราทั้งสองครอบครัวก็เป็นทองแผ่นเดียวกันแล้ว ถ้าคุณมีปัญหาอะไร เราก็ยินดีที่จะช่วยเหลืออย่างเต็มที่
4. พปชร. ยกขันหมากสู่ขอ ปชป. เป็นทองแผ่นเดียวกัน ยันไม่ติดใจเคยประกาศ ไม่เอาลุงตู่.
5. เที่ยวชมไร่อ ยู่ตั้งแต่โตเป็นหนุ่มลูกชายของดิฉันไม่เคยดูแลใครดีขนาดนี้มาก่อน ดูท่าอีกไม่นานเราคงใกล้ที่จะได้เป็นทองแผ่นเดียวกันแล้วนะคะคุณอัญ.
6. อีกหน่อยเราสองครอบครัวก็เป็นทองแผ่นเดียวกันแล้ว มาทำความคุ้นเคยกันไว้ดีกว่า
7. เราก็เหมือนทองแผ่นเดียวกัน พี่มีปัญหาอะไรให้เราช่วยก็บอกได้ไม่ต้องเกรงใจ
8. ทองแผ่นเดียวกัน ทองแผ่นเดียวกัน หมายถึง เกี่ยวดองเป็นเครือญาติ โดยการแต่งงานกัน.
9. เป็นทองแผ่นเดียวกัน - ถ้าคุณอยากรู้ว่าครอบครัวเราสนิทกันขนาดไหน คุณก็ดูได้จากการที่พี่เคนหอบฉันมากินข้าวบ้านเขาทุกวันเสาร์นี่ก็ได้
10. ฝ่ายเยโฮชาฟัททรงมีทรัพย์สมบัติมากมายและมีเกียรติยศอย่างยิ่ง และพระองค์ทรงทำให้เป็นทองแผ่นเดียวกันกับอาหับ.