สำนวน ทั้งขึ้นทั้งล่อง ใช้ในการเปรียบเปรยถึง โดนหมดทุกทาง มีความเกี่ยวข้องด้วย อย่างไรก็โดน ไม่สามารถหนีพ้นไปได้ ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ มักใช้ในเชิงลบ
ที่มาของสำนวน มาจากการเดินทาง ที่ไม่ว่าจะเดินทางขึ้นเหนือ หรือล่องเรือลงมาก็มักจะเจอทุกครั้ง ไม่สามารถที่จะเลี่ยง หรือหลบได้
- ทั้ง หมายถึง (๑) ว. ทั่ว เช่น ทั้งโลก ทั้งห้อง ทั้งตัว, รวมหมด เช่น ปลาทั้งตัว, พร้อมด้วย เช่น ต้มทั้งกระดูก นอนทั้งรองเท้า, ตลอด เช่น ทั้งคืน ทั้งวัน ทั้งเดือน ทั้งปี, ครบตามที่กำหนด เช่น โกฐทั้ง ๕ ได้แก่ โกฐหัวบัว โกฐสอ โกฐเขมา โกฐเชียง และโกฐจุฬาลัมพา ชุมเห็ดทั้ง ๕ ได้แก่ ต้น ราก เปลือก ใบ และดอก ของต้นชุมเห็ด
- ขึ้น หมายถึง (๑) ก. ไปสู่เบื้องบน เบื้องสูง หรือเบื้องหน้า, ไปสู่เบื้องที่ถือว่าตรงข้ามกับลง
- ล่อง หมายถึง (๒) ก. ลงมาตามนํ้า เช่น ล่องเรือ ล่องแพ, ไปตามลม เช่น ล่องลม
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน ทั้งขึ้นทั้งล่อง ในประโยค
1. วันนี้มันซวยอะไรนักหนา โดนตำรวจตั้งด่านตรวจทั้งขึ้นทั้งล่องเลย2. ฉันอยู่ตรงกลางวางตัวลำบากฝ่ายหนึ่งก็ผู้มีพระคุณ อีกฝ่ายหนึ่งก็คนรัก ไม่ว่าฉันจะตัดสินใจอย่างไรก็โดนทั้งขึ้นทั้งล่องอยู่ดี
3. น่าเห็นใจคุณเรียมจริงๆ พอทำผิดก็โดนประมาณ พอทำดีก็ถูกกล่าวหาว่าทำดีเอาหน้า สรุปยังไงก็โดนทั้งขึ้นทั้งล่อง
4. ส่องโปรเด็ดจาก 2 แบงก์ใหญ่ จัดหนักให้ธุรกิจออนไลน์ ได้ทั้งขึ้นทั้งล่อง.
5. โอดอายัดของกลางโดนทั้งขึ้นทั้งล่อง. ถอนฟ้องธรรมกาย.! นายก อบต.โอดอายัดของกลางโดนทั้งขึ้นทั้งล่อง –
6. ส่องโปรเด็ดจาก 2 แบงก์ใหญ่ จัดหนักให้ธุรกิจออนไลน์ ได้ทั้งขึ้นทั้งล่อง. กสิกร จัดตั้ง MADHUB ศูนย์รวมโซลูชั่นสำหรับคนที่ทำธุรกิจค้าขายออนไลน์.
7. นายกฯ เชื่อ เคลียร์ม็อบพันธมิตรฯ ได้ พ้อจับแก๊งป่วนผู้ชุมนุมได้ แต่โดนว่าทั้งขึ้นทั้งล่อง เผย คนถูกจับมีการติดตามมาก่อนหน้านี้แล้ว..
8. วิเคราะห์ผลกระทบเลือกตั้งอเมริกาต่อไทย "ได้ทั้งขึ้นทั้งล่อง" หากโอบามา-เดโมแครตมีชัย นโยบายผ่อนปรนการค้าช่วยยอดส่งออกตรง หากรอมย์นี-รีพับลิกันชนะ .
9. โดนทั้งขึ้นทั้งล่อง! "ร้อยเวรทองผาภูมิ" เจอภาคทัณฑ์ เซ่นรับแจ้ง "เปรมชัย" ทารุณสัตว์ป่า.
10. ความเห็นเกี่ยวกับสถานการณ์ความยากลำบากของชาวนาไทยขณะนี้ ในบทความ ชาวนาไทย “โดนทั้งขึ้นทั้งล่อง”
11. ถอนฟ้องธรรมกาย.! นายก อบต.โอดอายัดของกลางโดนทั้งขึ้นทั้งล่อง
12. "ทรัมป์"เตือนแมงเม่าระวังเศรษฐีใช้ลิ้นปั่นหุ้น ทำกำไรทั้งขึ้นทั้งล่อง.
13. 'กูไม่เอากะมึง ทั้งขึ้นทั้งล่อง' แถลงการณ์คนไทยผู้รักประชาธิปไตยในสหรัฐอเมริกา ไม่เอาเผด็จการในประเทศไทย ไม่รับการทำประชามติร่างรัฐธรรมนูญ
14. ทั้งขึ้นทั้งล่อง! วอร์น็อค เชื่อ โซลชาร์ ไม่มีอะไรจะเสียในการคุมทีม แมนฯ ยูไนเต็ด.
15. โดนทั้งขึ้นทั้งล่อง!!!"ร้อยเวรทองผาภูมิ"เจอโทษภาคทัณฑ์เซ่นรับแจ้ง"เปรมชัย"ทารุณสัตว์ป่า.
16. ได้ทั้งขึ้นทั้งล่อง! หนุ่มตากฟ้าพลิกไร่ข้าวโพดปลูกคอสมอส-ทานตะวัน-ปอเทือง บำรุงดินหนุนท่องเที่ยว.
17. ฮือฮา!ซื้อประกันฯ1ล้านรับทอง14บาท เตือน!ตัวแทนจัดโปรเสียทั้งขึ้นทั้งล่อง! เตือน! ตัวแทนประกันชีวิต ออกบูธจัดโปรฯหว่านแจก “ทอง-ไอโฟน-แท็บเล็ต-กระเป๋า” .
18. เราไม่ชอบใจความไม่ดีของเขา.. เราเองก็ทุกข์ใจอีก. เสียทั้งขึ้นทั้งล่อง ! ธรรมบรรยายโดย พระอาจารย์กฤช นิมฺมโล.
19. ผู้เชี่ยวชาญเอ็มอาร์ซีชี้สร้างเขื่อนดอนสะโฮงผลกระทบอื้อ น้ำตกคอนพะเพ็งเสียโฉม ทางน้ำเปลี่ยน-ปลาอพยพถูกขวาง ชาวบ้านริมโขงโวยโดนหนักทั้งขึ้นทั้งล่อง.
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔