สำนวน ที่เท่าแมวดิ้นตาย ใช้ในการเปรียบเปรยถึง ที่ดินที่มีพื้นที่น้อยมาก มีพื้นที่เล็กน้อยจนเหมือนว่าไม่มีค่าหรือไม่สามารถที่จะทำประโยชน์อะไรได้เต็มที่
ที่มาของสำนวน ที่เท่าแมวดิ้นตาย มาจากนิทานเรื่อง ศรีธนญชัย โดยเนื้อเรื่องนั้นมีอยู่ว่า ศรีธนญชัยได้ทำความดีความชอบกับพระราชาท่านจึงทรงตรัสว่าจะให้รางวัลเป็นการตอบแทน ถ้าอยากได้อะไรก็ให้ขอมา เห็นอย่างนั้นแล้ว ศรีธนญชัยจึงได้กราบทูลขอ ขอพระราชทานที่ดินเท่าแมวดิ้นตาย พระราชา คิดว่าที่เล็กน้อยก็โปรดพระราชทานให้ ศรีธนญชัยเป็นคนเจ้าเล่ห์ ก็เอาแมวมาผูกแล้วไล่ตีแมววิ่งไปมาจนแมวตาย ที่ดินๆแมววิ่ง หรือ ดิ้นตายตามที่ศรีธนญชัยได้วางแผนไว้นั้น จึงเป็นที่มาก หรือกว้างขวางแต่ในปัจจุบันนี้ หมายถึง หมายถึงที่ดินที่มีเนื้อที่น้อย จากนิทานเรื่อง ศรีธนญชัย "ที่เท่าแมวดิ้นตาย" จะหมายถึง ที่ดินจำนวนมาก แต่ในการใช้เป็นสำนวน จะหมายถึง ที่ดินเพียงเล็กน้อยเท่านั้น
- ที่ หมายถึง (๑) น. แหล่ง, ถิ่น, เช่น ที่ประกอบอาชีพ ที่ทำมาหากิน, สถานที่ เช่น ที่ประชุม ที่พัก, ตำแหน่งแห่งที่ เช่น เอาของวางไว้ให้ถูกที่
- เท่า หมายถึง (๔) ว. แค่, เพียง, เช่น สูงเท่าใด เก่งเท่าไหน ตัวเท่านี้.
- แมว หมายถึง (๑) น. ชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิด Felis catus Linn. ในวงศ์ Felidae หัวกลมและสั้น มีเขี้ยว ๒ คู่ ขนยาวนุ่ม ตีนหน้ามี ๕ นิ้ว ตีนหลังมี ๔ นิ้ว ซ่อนเล็บได้ หางยาว สั้น หรือขอด มีหลายสี เช่น ดำ ขาว นํ้าตาล หรืออาจมีลายต่าง ๆ ส่วนใหญ่เลี้ยงไว้ตามบ้าน แมวไทยที่สวยงามและมีชื่อเสียงมากเช่น แมวสีสวาด แมววิเชียรมาศ
- ดิ้น หมายถึง (๑) ก. อาการที่สะบัดหรือฟาดตัวไปมาอย่างแรง เช่น ดิ้นให้หลุด นอนดิ้น ชักดิ้นชักงอ, สั่นไหวกระดุกกระดิก เช่น หางจิ้งจกขาดยังดิ้นได้, ไม่ตายตัว เช่น คำพูดดิ้นได้
- ตาย หมายถึง (๑) ก. สิ้นใจ, สิ้นชีวิต, ไม่เป็นอยู่ต่อไป, สิ้นสภาพของการมีชีวิต, เช่น สภาวะสมองตาย
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน ที่เท่าแมวดิ้นตาย ในประโยค
1. เมื่อวานไปดูคอนโดใกล้รถไฟฟ้าราคา 2 ล้านกว่าบาท แต่มีพื้นที่เท่าแมวดิ้นตาย ไม่รู้ว่าคนสมัยนี้อยู่กันไปได้อย่างไร2. สมัยก่อนตระกูลเรามีฐานะร่ำรวย ปู่ย่าตาทวดได้เก็บสะสมเงินทองมากมาย มีที่ดินเป็นร้อยๆไร่ ให้เป็นมรดกแก่ลูกหลาน แต่ต่อมาลูกหลานใช้เงินไม่รู้จักคิด จึงทยอยขายที่ดินเหล่านั้นเพื่อเอาเงินก้อน จนตอนนี้เหลือพื้นที่เท่าแมวดิ้นตาย ไม่สามารถเอาไปทำอะไรได้
3. การมีสมบัติเพียงเล็กน้อย อย่างที่ดิน แปลงเล็กๆ ที่เท่าแมวดิ้นตาย จำเป็นจะต้องวางแผนการปลูกสร้าง การใช้ที่ดินให้เกิดประโยชน์สูงสุด เช่นปลูกบ้านหลายชั้น ใช้ใต้ถุนบ้านเป็นที่จอดรถ
4. เขาเป็นคนยากจนมากทรัพย์สมบัติไม่มีเลย “ ที่เท่าแมวดิ้นตาย ” ก็ไม่มี..
5. ไวพจน์”ยันมีภบท.5 แค่ 2 งาน ในเขตชุมชน ที่เท่าแมวดิ้นตาย ยันแจ้งป.ป.ช.แล้ว ลั่นหากจะจับต้องทำทั้งปท.
6. ที่เท่าแมวดิ้นตาย. ซองทางเล็ก ๆ ที่ไต่ขึ้นไปบนเขาแล้วนำเราออกไปสู่โลกกกว้างแห่งนี้ ช่างเต็มไปด้วยเรื่องราวอันแสนจะลึกลับ ...
7. ที่เท่าแมวดิ้นตาย ทางภาคใต้ตอนล่างถึงกับต้องฆ่าต้องแกงกัน เห็นชีวิตคนเป็นผักเป็นปลา ที่น่าสลดใจคือคนไทยหันหน้ามาฆ่ากันเองอีกแล้ว ความแตกแยก อุดมการณ์ที่ต่างกัน.
8. คอนโดขนาดพื้นที่เท่าแมวดิ้นตายในราคาประหยัดไม่เกิน 3 ล้านบาท นอกจากจะเป็นคำตอบสำหรับการใช้ชีวิตของคนกรุง ...
9. ลานจอดรถคุณจอดได้แค่ไม่กี่สิบคัน แต่แขกผมมีเป็นร้อยคงเล่นเอาลานจอดคุณเล็กเป็นที่เท่าแมวดิ้นตายก็ได้
10. ที่เท่าแมวดิ้นตายแค่นี้คุณยังมีหน้ามาบอกว่าจะสร้างห้องแถว ฉันว่าแค่ครึ่งตึกอย่างสร้างไม่ได้เลย
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔