สำนวน ตามยถากรรม ใช้ในการเปรียบเปรยถึงการปล่อยให้เป็นไปตามบุญตามกรรม ปล่อยให้เป็นไปตามกลไกลธรรมชาติ ไม่เหลียวแลหรือดูแล ไม่ให้ความสำคัญ มีความหมายใกล้เคียงกันกับสำนวน ตามเพลง, ตามเรื่องตามราว ซึ่งหมายถึง สุดแต่จะเป็นไป.
ยถากรรม หมายถึง เป็นไปตามกรรม, ตามแต่จะเป็นไป, ตามมีตามเกิด ใช้ในกรณีที่ไม่อาจช่วยเหลืออะไรได้ หรือวางเฉยด้วยเห็นว่าต้องปล่อยไปตามเหตุการณ์ หรือรู้สึกท้อแท้ปล่อยวางด้วยมองไม่เห็นทาง เช่นใช้ว่า "ถึงขั้นนี้แล้วต้องปล่อยไปตามยถากรรม" ..
- ตาม หมายถึง (๑) ก. ไปหรือมาข้างหลังหรือภายหลังโดยลำดับของสิ่งหรือเหตุการณ์ที่มีมาก่อน เช่น ตามเขาไป แล้วจึงค่อยตามมา ตามเหตุการณ์
- ยถากรรม หมายถึง [ยะถากำ] ว. ตามบุญตามกรรม, ตามแต่จะเป็นไป. (ส.; ป. ยถากมฺม).
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน "ตามยถากรรม" ในประโยค
1. ผมก็ปล่อยนะครับ ปล่อยให้มันเป็นไปตามยถากรรม แต่ก็ไม่ใช่ว่า ปล่อยจนไม่สนใจอะไรเลย แค่ทำตัวเองให้ดี ตั้งใจทำงาน ตั้งใจเรียน ว่างก็ออกกำลังกาย.2. "พอพ่อแม่เลิกกัน ลูกๆก็อยู่กันตามยถากรรม"
3. คนเราควรใช้สติปัญญาในการดำรงชีวิต ไม่ใช่ปล่อยให้เป็นไป ตามยถากรรม ..
4. “ความสงบของจิตใจ” คือภาวะชีวิตที่กลมกลืนกับ “ความเป็นจริงในปัจจุบันขณะ” ... ส่วน “ปล่อยวาง” อย่าง “ตามยถากรรม” คือไม่มีความเข้าใจอะไร
5. เมื่อธรรมไม่ใช่เรา ก็ไม่ต้องทำอะไรก็ได้ ในเมื่อไม่มีเรา ก็ไม่ต้องทำอะไร ... เป็นเราที่ไม่สนใจ หรือเป็นเรานั่นเองที่ปล่อยไปตามยถากรรม กล่าวคือ ก็ยังเป็นเราอยู่ดี ดังนั้น ...
6. คำว่า ลอยแพ มีความหมายว่า ปล่อยให้ตกระกำลำบากตามยถากรรม
7. ตามยถากรรม!'คนไร้บ้าน-เร่ร่อน'นับพัน กมธ.ส.ว. ... คนไร้บ้านทั้งประเทศ มีอยู่เกือบ 3,000 คน ในกรุงเทพมหานครคิดเป็น 38 % คือราว 1,000 คน.
8. การปฏิวัติมนุษย์ของเราในระดับพื้นฐานนั้น คือกุญแจสำคัญในการเปลี่ยนแปลงทุกสิ่งทุกอย่างที่เกิดขึ้นในชีวิต ... แทนที่จะปล่อยให้เป็นไปตามยถากรรม .
9. ที่บอกว่าไม่ให้จริงจัง ไม่ได้หมายความว่าจะต้องปล่อยชีวิตไปตามยถากรรม แต่หมายถึงต้องรู้ว่าอะไรที่ควรจริงจัง และอะไรที่ควรปล่อยวางค่ะ
10. ถ้าว่าไม่ฉลาด ไม่รู้จักทรัพย์อย่างนี้ ก็ไม่สร้างตัวของตัวให้ดีขึ้น ก็ปล่อยไปตามยถากรรม มันก็ใช้อะไรไม่ได้ ฝีมือไม่มีอะไรสักอย่างหนึ่ง ฝีมือไม่ดีเลย
11. คนซึ่งไม่มีหลักของทางจิตใจนั้น เหมือนมีชีวิตตามยถากรรม อยู่ไปวันๆหนึ่ง เกิดมาก็โตไป ... พระพุทธเจ้ามาสอนเรานะ ให้เรารู้ว่าเป้าหมายของชีวิตเรานี้คืออะไร
12. ในปัจจุบันปัญหาที่พ่อแม่มักจะพูดถึงกันบ่อย ๆก็คือปัญหาเรื่องลูก คือลูกไม่ชอบทำการงาน ไม่ชอบเรียน ชอบเที่ยวกลางคืน ถ้าพ่อแม่เชื่อเรื่องเหล่านี้ก็จะทำให้เลี้ยงลูกไปตามยถากรรม ไม่รู้เรื่องดี ชั่ว ขยัน หรือเกียจคร้านอะไรทั้งนั้น รวมทั้งไม่รู้ว่าตนเองคืออะไรด้วย
13. คำว่า พอเพียงนั้นไม่ได้หมายถึงตามยถากรรมหรือห้ามไม่ให้มีของฟุ่มเฟือยเลย
14. ให้เว็บของเราเป็นไปตามยถากรรม คือ จะมีคนเข้ามาคลิ๊กอ่านข้อมูลเพิ่มเติมก็ได้ ... ภายในย่อหน้าแรกเพื่อให้ผู้อ่านสามารถเข้าใจได้ในทันทีว่ากำลังจะอ่านอะไร
15. ความเกียจคร้าน ไม่กระตือรือร้น ปล่อยปละละเลยไปตามยถากรรม จัดเป็น นิวรณ์ คือเครื่องปิดกั้นขัดขวางมิให้บรรลุถึงสมาธิและปิดกั้นสมาธิมิให้เข้าถึงจิต.
16. ลายทางชีวิตคืออะไร ก็คือความตายนั่นเอง รวมทั้งการมีครอบครัวที่ผาสุก นี้คือจุดหมายชีวิตของคนหลายคน ไม่ปล่อยชีวิตไปตามยถากรรม หรือใช้ชีวิตไปตามอำนาจของกิเลส.
17. ปัญหาธรรมประจำวันนี้ : รู้ว่าสัตว์จะถูกฆ่า แต่ช่วยอะไรไม่ได้ จะบาปไหม ... ก็ต้องวางอุเบกขา คือปล่อยให้เป็นไปตามยถากรรม เพราะสัตว์โลกย่อมเป็นไปตามกรรม
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔