สำนวน ตาบอดสอดตาเห็น นั้นใช้ในการเปรียบเปรยถึงคนที่ชอบอวดรู้ในเรื่องที่ตนเองไม่รู้ โง่แล้วอวดฉลาด อ้างว่าตัวเองรู้สิ่งนั้นดี แต่ความจริงแล้วไม่รู้อะไรเลย หรือรู้เพียงผิวเผินเท่านั้น คนที่ชอบอวดรู้นั้นตองการการยอมรับในสังคมมาก จึงพยายามที่จะอวดรู้ ไปเสียทุกเรื่องเพื่อที่จะให้คนอื่นสนใจ
สำนวนตาบอดสอดตาเห็นเป็นสำนวนท่่เขียนง่าย เพราะแต่ละคำที่ประกอบกันขึ้นเป็นสำนวนนั้นไทยแท้ทั้งสิ้น หมายถึง การตำหนิคนตาบอด อวดรู้กว่าคนตาเห็นและใช้ในความหมายอย่างอื่น ๆ ด้วยก็ได้ เช่น ใช้กับคนไม่รู้ แต่อวดฉลาดกว่ารู้กว่าคนที่รู้ เป็นสำนวนที่มีการเก็บรูปคำไว้ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน ปัจจุบัน เข้าใจความมหายกันดีทุกภาค แต่ภาคอีสาน ใช้คำว่าดีแทนคำว่า "เห็น" เป็น "ตาบอดสอดตาดี"
ที่มาของสำนวน ตาบอดสอดตาเห็น โบราณนำอาการของคนตาบอดที่ชอบสอดรู้สอดเห็น (ทั้งๆ ที่ไม่เห็น) มาเป็นอุปมาให้เห็นว่า อย่าทำตนอวดรู้ในเรื่องที่ตัวไม่รู้ (ไม่เห็น) คำพังเพยนี้มาจากนิทานโบราณเรื่องตาบอดสอดตาเห็น ซึ่งเป็นเรื่องชายตาบอดที่อวดว่ารู้ว่าเห็นทุกอย่าง เช่น เดินไปด้วยกันกับคนตาดี คนตาดีต้องการจะแกล้งคนตาบอด (ที่ชอบสอดรู้) จึงร้องว่างู คนตาบอดตกใจกระโดดออกจากทาง พลางว่าแหมมันเกือบกัดเอาแน่ะ คนตาดีว่า ไม่ใช่หรอกเชือกน่ะ ชายตาบอดก็ว่า เออนั่นสิไม่เห็นมันเลื้อยไปทางไหน ว่ากันอย่างนั้น จึงกลายเป็นเรื่องตลก
- ตาบอด หมายถึง น. ตามืด, ตามองไม่เห็น, โดยปริยายหมายถึงหลงผิดไปชั่วคราวไม่รู้ว่าอะไรผิดอะไรถูก เช่น เพราะความรักเลยทำให้เขาตาบอดไปชั่วระยะหนึ่ง.
- สอด หมายถึง ก. เสือกหรือใส่เข้าไปในช่องหรือในระหว่างที่แคบ ๆ เช่น สอดจดหมายเข้าไปใต้ประตู สอดขาเข้าไปในกางเกง, ใส่ เช่น สอดสนับเพลา, แทรกเข้าไประหว่างกลาง เช่น เอาธนบัตรสอดไว้ในหนังสือ, แทรกเข้าในระหว่าง (มักใช้ในเชิงตำหนิ) เช่น ขณะที่ผู้ใหญ่กำลังพูดอยู่ เด็กไม่ควรพูดสอดขึ้น.
- ตา หมายถึง (๑) น. ส่วนหนึ่งของร่างกายคนและสัตว์ ทำหน้าที่ดู
- เห็น หมายถึง ก. อาการของตาที่ประสบรูป, ปรากฏแก่ตา, ปรากฏแก่ใจ, คิดรู้.
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน ตาบอดสอดตาเห็น ในประโยค
1. คุณอย่าไปเสียเวลาอธิบายให้มากความเลย พวกตาบอดสอดตาเห็น อธิบายไปก็เท่านั่น2. เขาก็เป็นแค่พวกตาบอดสอดตาเห็น ทำมาเป็นเก่งอ้างอิงข้อกฏหมาย แต่ไม่รู้จริงหรอก อย่าไปสนใจเลย
3. ตาบอดสอดตาเห็น. อวดรู้ในเรื่องที่ตนไม่รู้. ตาบอด มิใช่รู้, เห็นการณ์. สอด ส่องเหมือนคนพาล, พ่อรู้. ตา สืบแส่บอกขาน, ทำท่า ทะนงนอ. เห็น เปล่าเห็นหลอกผู้, ผ่านโม้ฉลาดเหลือ.
4. ตาบอดได้แว่น ตาบอดสอดตาเห็น หมายถึง อวดรู้ในเรื่องที่ตนไม่รู้ ตาเป็นมัน หมายถึง อาการที่จับตามองจ้องดูสิ่งที่ต้องใจอย่างจดจ่อ
5. ตาบอดสอดตาเห็น โบราณนำอาการของคนตาบอดที่ชอบสอดรู้สอดเห็น (ทั้งๆ ที่ไม่เห็น) มาเป็นอุปมาให้เห็นว่า อย่าทำตนอวดรู้ในทุกเรื่อง
6. “ตาบอดสอดตาเห็น” คือเด่นในด้านประยุกต์กลวิธีการเขียนแบบไทยและตะวันตกเข้า. ด้วยกันอย่างแนบเนียน ไม่แปลกแยกเหมือนแต่ก่อน และเป็นเรื่องสุดท้ายที่มีการล้อเลียนพระ.
แหล่งข้อมูลเพิ่มเติม สำนักงานราชบัณฑิตยสภา