สำนวน คืบก็ทะเล ศอกก็ทะเล ใช้ในการเปรียบเปรยถึง การเดินทางในทะเล ซึ่งมีความเสี่ยงมาก และหากเกิดอะไรขึ้นมากลางทะเลนั้นจะขอความช่วยเหลือได้ยาก เพราะว่าในท้องทะเลนั้นเต็มไปด้วยน้ำเค็ม ซึ่งหากตกลงไปจำเป็นต้องว่ายน้ำ ไม่เหมือนกับบนพื้นดินที่สามารถเดินและนั่งพักได้ แต่ในทะเลนั้นไม่สามารถนั่งพักได้ จำเป็นจะต้องลอยตัว หรือว่ายน้ำตลอดเวลา นิยมนำมาใช้เป็นคำเตือนสำหรับผู้ที่ต้องอยู่ในทะเลทุกคน ไม่ว่าจะมาทำงานหรือมาท่องเที่ยว เพราะทะเลที่มองดูเรียบสงบนั้น อาจแฝงอันรายเอาไว้ทุกด้าน ดังนั้นต้องไม่ประมาทและต้องเตรียมความพร้อมสำหรับเหตุการณ์ฉุกเฉินเอาไว้ทุกเมื่อ
ทะเลมีความแปรปรวนบางทีก็ยากจะหยั่งรู้ว่าจะเกิดอะไรขึ้นบ้าง บางทีทะเลสงบ แต่อยู่ดีๆ ก็เกิดคลื่นแรง คลื่นสูง เกิดพายุ น้ำวน ดูดคนไปตาย คนโบราณจึงเตือนว่าอย่าไว้ใจทะเล เพราะมีอันตรายที่คาดไม่ถึงแฝงอยู่ อาจถึงแกชีวิตได้ คืบก็ทะเล ศอกก็ทะเล ต้อง ระวังให้ดี
- คืบ หมายถึง (๑) น. ช่วงระยะจากปลายนิ้วหัวแม่มือถึงปลายนิ้วก้อยเมื่อกางมือออกเต็มที่ เท่ากับ ๙ นิ้ว (มาตราชั่ง ตวง วัด), ช่วงระยะจากปลายนิ้วหัวแม่มือถึงปลายนิ้วกลางเมื่อกางมือออกเต็มที่ เท่ากับ ๙-๑๐ นิ้ว (ปรัดเล, แมคฟาแลนด์)
- ก็ หมายถึง สัน. แล้ว, จึง, ย่อม, เช่น พอหันหน้ามาก็พบเขา ทำดีก็ได้ดี.
- ทะเล หมายถึง (๑) น. ห้วงนํ้าเค็มที่เวิ้งว้างกว้างใหญ่ แต่เล็กกว่ามหาสมุทร.
- ศอก หมายถึง (๑) น. ส่วนของแขน ตรงข้ามกับข้อพับ, ข้อศอก ก็ว่า
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน คืบก็ทะเล ศอกก็ทะเล ในประโยค
1. การอยู่ในสถานที่หรือสถานการณ์ที่มีแต่อันตรายรอบด้าน เช่น การอยู่ในป่า การเดินป่า อาจจะมีสัตว์ร้าย หรือเกิดภัยทาง ธรรมชาติในลักษณะต่างๆ น้ำท่วม ไฟไหม้ คืบก็ทะเล ศอกก็ทะเล มีแต่อันตรายรอบด้าน จึงต้องมีสติ ระแวดระวังภัยให้ดี ไม่เช่นนั้น อาจจะเป็นอันตรายถึงชีวิตได้2. คืบก็ทะเล เฮ้ศอกก็ทะเล อยู่กับทะเลตังเกเรืออวน รอนแรมมาไกลฝั่ง ลอยลำมาใกล้เธอ แม่บุหงายาวีขวัญใจพี่บ่าว เคว้งคว้างอยู่กลางทะเล
3. เธอควรจะฟังผู้ใหญ่บ้างนะ ตอนนี้ฤดูฝน พายุเข้าแทบทุกวัน อย่าไปเที่ยวเกาะเที่ยวทะเลเลย อย่างที่โบราณว่าคืบก็ทะเล ศอกก็ทะเล อะไรก็เกิดขึ้นได้
4. โชคดีที่เมือว่าเราเปลี่ยนใจไม่ไปทะเล เพราะมีข่าวว่ามีพายุฝนลูกใหญ่พัดผ่านที่ทะเลแถบหัวหิน ทำให้ทะเลคลุ้มคลั่งดูน่ากลัว อย่างที่เขาว่าคืบก็ทะเลศอกก็ทะเลจริงๆ
5. คืบก็ทะเล ศอกก็ทะเล. เงียบๆ ง่ายๆ ใช่ว่าจะวางใจ เชื่อใจได้. คนก็เช่นกัน. คน เราก็หลากหลาย. คนทั่วบ้าง ไม่ทั่วบ้าง
6. เธอเล่ากิจวัตรท่ามกลางท้องทะเลซ้าย ขวา หน้า หลัง คืบก็ทะเล ศอกก็ทะเล ว่าในแต่ละวันจะเริ่มตอน 6 โมงเช้าเป็นต้นไป เธอมีหน้าที่รับเรื่องและแก้ปัญหาที่เกิดขึ้น
7. ที่สุดของปี และก็มรสุมมากที่สุดของปี (ในฝั่งอันดามัน) แต่ก็กะว่า เอาวะ ลองเสี่ยงดู ก็ปรากฎว่า การเที่ยวครั้งนี้ ทำให้รู้ว่า คืบก็ทะเลศอกก็ทะเล มันเป็นยังไง
8. คืบก็ทะเล ศอกก็ทะเล นโยบายด้านผู้ลี้ภัยของไทย และการละเมิดหลักการไม่ส่งกลับ.
9. อาชีพชาวประมง เป็นอาชีพที่ต้องเสี่ยงอันตรายในการประกอบอาชีพเพราะแหล่งประกอบอาชีพ คือ ท้องทะเลอันกว้างใหญ่ไพศาล ที่จะประมาทมิได้ ดังคำพังเพยที่ว่า "คืบก็ทะเล ศอกก็ทะเล" หรือในนิทานเวตาลก็มีคติสอนใจว่า "หนึ่งอย่าไว้ใจทะเลทุกเวลา สองสัตว์เขี้ยวเล็บงาอย่าวางใจ" เป็นอุทาหรณ์เตือนสติคนรุ่นหลังว่า อย่าได้ประมาทในการเดินทางทางทะเลเป็นอันขาด
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔