สำนวน “ของหายตะพายบาป” ใช้ในการเปรียบเปรยถึงคนที่ ทำของหายเอง แล้วเที่ยวโทษผู้อื่นว่าเป็นคนเอาไป โดยการอ้างว่าคนอื่นนั้น หยับฉวย หรือขโมยไปจากตัวเอง คนประเภทนี้ ไม่รู้จักรับผิดชอบของตนเอง แล้วยังไปก?ษผู้อื่นว่าเป็นคนทำให้ของเสียหาย คนประเภทนี้ไม่น่าคบ และไม่น่าที่จะร่วมงานด้วยเด็ดขาด เพราะอาจจะนำความเดือดร้อนมาให้สักวันหนึ่ง
ที่มาของสำนวน “ของหายตะพายบาป” โบราณท่านใช้กับคนที่ชอบโวยวาย โดยเฉพาะเมื่อหาของของตนเองไม่พบ ก็มักจะคิดว่าของตนเองหายเพราะถูกขโมย (ในความเป็นจริงอาจจะแค่ยังหาไม่เจอ) ก็จะเที่ยวโวยวาย โทษคนนั้นคนนี้ว่าเป็นคนขโมยของๆตน ส่วนมากจะหน้าแตกเมื่อพบว่าตัวเองไปลืมวางเอาไว้ที่ไหนเสียเอง
- ของ หมายถึง น. สิ่งต่าง ๆ
- หาย หมายถึง ก. สูญ, หาไม่พบ, ไม่ปรากฏ, หมด, สิ้น, พ้นจากการเจ็บป่วย.
- ตะพาย หมายถึง (๑) ก. แข (๒) ก. เรียกกิริยาที่เอาเชือกร้อยช่องจมูกวัวควายที่เจาะ ว่า สนตะพาย, ใช้โดยปริยายแก่คนว่า ถูกสนตะพาย หรือ ยอมให้เขาสนตะพาย หมายความว่า ถูกบังคับให้ยอมทำตามด้วยความจำใจ ความหลง หรือความโง่เขลาเบาปัญญาวนบ่า, ห้อยเฉียงบ่า, เช่น ตะพายย่าม, สะพาย ก็ว่า
- บาป หมายถึง (๑) [บาบ, บาบปะ-] น. การกระทำผิดหลักคำสอนหรือข้อห้ามในศาสนา (ป., ส. ปาป).
- (๒) น. ความชั่ว, ความมัวหมอง. (ป., ส. ปาป).
ตัวอย่างการใช้งานสำนวน “ของหายตะพายบาป” ในประโยค
1. เขาลืมเอาโทรศัพท์มาจากบ้าน พอถึงที่ทำงานกลับคิดว่าวางไว้ในที่ทำงาน นึกว่าต้องมีใครลักขโมยไป แบบนี้เข้าตำรา ” ของหายตะพายบาป ” แท้ๆ.2. ฉันว่าเรื่องนี้ต้องเป็นของหายตะพายบาปแน่ๆ เพราะไม่มีใครมีกุณแจ หรือสามารถเข้าไปในห้องของเขาได้เลย แต่กลับมาโทษคนอื่นว่าต้องมีคนเอาไป
3. ของหายตะพายบาปแท้ๆ ตัวเองลืมเอาโทรศัพท์มาจากบ้าน แต่คิดว่าต้องมีขโมยในที่ทำงาน ว่ากล่าวคนอื่นไปซะเยอะเชียว
4. เธอหาดีแล้วยังไม่ใช่เก็บไว้แล้วลืมที่หรอกนะ เดี๋ยวจะกลายเป็น ของหายตะพายบาป
5. เธอนี่มันหลายครั้งแล้วนะที่ ของหายตะพายบาป หัดเก็บไว้ให้เป็นที่เสียบ้างซิ อยู่กันแค่นี้ใครจะเอาของเธอ
6. สำนวนไทย “ของหายตะพายบาป” ซึ่งหมายถึง ของหายหรือเข้าใจว่าหายแล้วเที่ยวโทษผู้อื่น เป็นสำนวนไทยที่เด็ก ๆ อาจจะไม่เคยได้ยิน ถ้าเป็นเช่นนั้นอยากให้เด็ก ๆ มาอ่านนิทานสำนวนไทยเรื่อง “ขวานของชายตัดฟืน” ดูนะคะ เพราะจะได้ช่วยให้เข้าใจมากขึ้น และสามารถนำไปใช้เขียนหรือพูดได้ถูกต้อง
7. ของหายตะพายบาป ๐- เมื่อสะเพร่าเข้าเยือนถึงเรือนจิต ปล่อยของหายพลาดผิดพลางโทษว่า ผู้อื่นฉวยฉกจับยามลับตา เปล่งวาจาจ้วงจาบว่าบาปไป มิคิดคืบสืบสาวเรื่องราวเหตุ
8. ของหายตะพายบาป จะไม่ใช้ว่า *ของหายสะพายบาป ของหายตะพายบาป หมายความว่า ของหายหรือเข้าใจว่าหายแล้วเที่ยวกล่าวโทษผู้อื่น ว่าผู้นั้นผู้นี้ขโมย
9. ของหายตะพายบาป สูงเท่านกเขาเหิน. พอก้าวขากลาโรง เผอเรอกระเชอกันรั่ว ผัดวันประกันพรุ่ง. เป็ตขันประชันไก่ ฯลฯ.
10. คำติ มักทำให้ได้สติหรือสำนึกตัว มักใช้คู่กับหวานเป็นลม ข่มเหงคะเนงร้าย ก. รังแกเบียดเบียน ของหายตะพายบาป น. ของหายหรือเข้าใจว่าหายแล้วเที่ยวโทษผู้อื่น
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔
