สำนวนไทย กินน้ำพริกถ้วยเดียว ใช้ในการเปรียบเปรยถึงผู้ชาย หรือสามีที่อยู่กินกับภรรยาเพียงคนเดียว เท่านั้นไม่มีคนอื่นหรือบ้านเล็กบ้านน้อย ซึ่งเป็นสิ่งที่ควรทำอย่างยิ่ง การมีภรรยา หรือ คู่ครองเพียงคนเดียวนั้นทำให้ชีวิตคู่มีปัญหาน้อยลง และชีวิตก็มีปัญหาน้อยลง แตกต่างกับการมีภรรยาหลายคนที่มีกจะมีปัญหาปวดหัวมาให้แก้อยู่เป็นประจำ ไม่เว้นในแต่ละวัน
ที่มาของสำนวน กินน้ำพริกถ้วยเดียว นั้นมาจากการเปรียบเปรยถึงการใช้ชีวิตคู่เหมือนกับการกินน้ำพริก ที่จะขาดไม่ได้ในสำรับอาหาร ชีวิตคู่ก็เหมือนกัน การกินน้ำพริกก็เปรียบเหมือนคู่ภรรยาสามีที่อยู่ด้วยกันเพราะความผูกพัน และคุ้นชินในรสชาติของน้ำพริก การที่จะ ไปกินน้ำพริกถ้วยใหม่ก็ไม่คุ้นชิน สุกท้ายแล้วก็ต้องกลับมากินน้ำพริกถ้วยเก่าที่คุ้นเคยเหมือนเดิมอยู่ดี
- กิน หมายถึง ก. เคี้ยว เช่น กินหมาก, เคี้ยวกลืน เช่น กินข้าว, ดื่ม เช่น กินนํ้า, ทำให้ล่วงลำคอลงไปสู่กระเพาะ
- น้ำพริก หมายถึง น. อาหารชนิดหนึ่ง ปรุงด้วยกะปิ กระเทียม พริกขี้หนู มะนาว เป็นต้น ใช้เป็นเครื่องจิ้มหรือคลุกข้าวกิน ใช้นํ้าปลาหรือนํ้าปลาร้าแทนกะปิก็มี เช่น นํ้าพริกปลาร้า นํ้าพริกปลาย่าง ใช้ของเปรี้ยวอื่น ๆ เช่น มะขาม มะดัน มะม่วง แทนมะนาวก็มี เรียกชื่อต่างกันไปตามเครื่องปรุง เช่น นํ้าพริกมะขาม นํ้าพริกมะดัน นํ้าพริกมะม่วง, อาหารคาวอย่างหนึ่ง ลักษณะอย่างแกง มี ๓ รสแต่ค่อนข้างหวาน ทำด้วยถั่วทองคั่วแล้วโขลก เนื้อกุ้งโขลก ผสมกับกะทิ และเครื่องปรุงรส กินกับเหมือดคือผักบางอย่าง ใช้กินกับขนมจีน, เครื่องปรุงแกงเผ็ด แกงคั่ว หรือ แกงส้ม.
- ถ้วย หมายถึง น. ภาชนะก้นลึก มีรูปต่าง ๆ สำหรับใส่นํ้าหรือของบริโภคเป็นต้น เช่น ถ้วยนํ้าร้อน ถ้วยนํ้าพริก ถ้วยตะไล โดยมากเป็นเครื่องเคลือบดินเผา ที่ทำด้วยแก้วหรือสิ่งอื่น ๆ ก็มี
เดียว หมายถึง หนึ่งเท่านั้นไม่มีอื่นอีก เช่น คนเดียว พันเดียว นิดเดียว.
ตัวอย่างการใช้งานสำนวน กินน้ำพริกถ้วยเดียว ในประโยค1. กินน้ำพริกถ้วยเดียว....จำเจอยู่กับภรรยาคนเดียว.
2. ครัวไทย อาหารไทย ถ้ามือไหนขาดน้ำพริก ดูเหมือนจะกินข้าวไม่โล่งคอ แต่จะกินน้ำพริกถ้วยเดียวอยู่ซ้ำซาก ก็เห็นจะไม่ไหวเหมือนกัน
3. การกินน้ำพริกถ้วยเดียว อาจก่อให้เกิดความเบื่อหน่ายจำเจได้เหมือนกัน ฉะนั้นเพื่อชีวิตเซ็กส์ที่ดี นี่คือวิธีปลุกความคึกคัก ให้พลังทางเพศของคุณ ให้ฟิตปั๋ง
4. น้ำพริกกับปลาทู” เป็นเมนูอาหารคู่ครัวไทยที่ทุก ๆชนชั้นรู้จักกันมาอย่างช้านาน ไม่ว่าบ้านไหน ๆก็คงจะต้องเคยนั่งล้อมวงกินน้ำพริกถ้วยเดียวกันมาแล้วทั้งนั้น
5. มาลาตีบอกว่าพักนี้ตนมือตกเลยต้องกลับมากินน้ำพริกถ้วยเก่าแก้ขัด ถามพิมลภาว่าไหนเคยแค้นคำรณจนผีไม่เผาเงาไม่เหยียบ แล้วมาทำไมหรือจะมากินน้ำพริกถ้วยเดียวกับตน.
6. น้ำพริกเห็ดกรอบด้วยที่มีทั้งสมุนไพรต่าง ๆ ที่มีประโยชน์ต่อร่างกายเรียกได้ว่ากินน้ำพริกถ้วยเดียวได้ได้ประโยชน์มากมายเลยทีเดียวครับ.
7. คนมันจะเบื่อนะจ๊ะ คนเราน่ะมันกินน้ำพริกถ้วยเดียวทุกวันไม่ได้หรอก ไม่อย่างนั้นพวกแฮมเบอร์เกอร์ พิซซา บ้าง
8. เหมือนภาษาบ้านเราคือ กินน้ำพริกถ้วยเดียวกันอ่ะครับ แล้วเราก็ทรยศต่อพระองค์ ที่นักบุญยอห์นบันทึกพระวรสารโดยใช้คำว่า “ยกส้นเท้าใส่พระองค์”
9. "บางเรื่องคนเราอาจทะเลาะกันเรื่องอุดมการณ์ ศาสนา แต่ถ้าลองได้มากินน้ำพริกถ้วยเดียวกัน หรือสื่อสารกันด้วยน้ำพริกว่าอันไหนอร่อย ไม่อร่อย ...
10. เป็นบ้าหอบฟาง ชนะอย่างฟลุกฟลุก ล้มล้มลุกลุก ข้าวสุกข้าวสวย เดือดร้อนทุกเส้นหญ้า น้ำตาขังหน่วย ทำพูดแก้ขวย กินน้ำพริกถ้วยเดียว.
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔