บอกหนังสือสังฆราช หรือ สอนหนังสือสังฆราช หมายถึงอะไร ?

บอกหนังสือสังฆราช หมายถึงอะไร ? สำนวนสุภาษิตไทยที่กล่าวว่า บอกหนังสือสังฆราช นั้นหมายถึง  (สำ) ก. สอนสิ่งที่เขารู้ดีอยู่แล้ว, สอนหนังสือสังฆราช ก็ว่า. อ้างอิงจาก พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔

สำนวนไทยที่กล่าวว่า บอกหนังสือสังฆราช หรือ สอนหนังสือสังฆราช นั้นใช้ในการเปรียบเปรยถึงการไปสั่งสอนคนที่เก่งหรือรู้อยู่แล้ว รู้มากกว่าคนที่ไปสั่งสอนเสียอีกซึ่งอาจจะเป็นเพราะว่าไม่รู้ว่าคนนั้นมีความรู้มากกว่าตนก็เป็นได้ ดังนั้นก่อนที่จะสอนใครควรดูเบื้องหลังหรือพิจารณาให้ดีก่อนที่จะเสียหน้าโดยใช่เหตุ การไปสอนคนที่มีความชำนาญมากอยู่แล้ว แต่จะสื่อไปถึงการสอนสิ่งที่ดีงาม ต่างจากคำว่า “สอนจระเข้ว่ายน้ำ” สำนวนนี้จะมีความหมายคล้ายกับ “สอนหนังสือสังฆราช” เพียงแต่เป็นการสอนในสิ่งที่ไม่ดีไม่งาม

ที่มาของสำนวน บอกหนังสือสังฆราช หรือ สอนหนังสือสังฆราช เปรียบเปรยถึงคนธรรมดาสามัญที่สอนเรื่องธรรมมะให้กับพระสังฆราช ซึ่งได้บรรลุธรรมทั้งปวงจนสามารถที่จะขึ้นเป็นสังฆราชได้ ซึ่งพระสังฆราชย่อมเข้าใจหลักธรรมมากกว่ามาก ดังนั้นจึงเป็นเรื่องไม่ควรอย่างยิ่ง

• บอก หมายถึง (๓) ก. แนะนำ เช่น บอกให้ทำอย่างนั้นอย่างนี้, สอน เช่น อย่าบอกหนังสือสังฆราช
• หนังสือ หมายถึง (๑) น. เครื่องหมายใช้ขีดเขียนแทนเสียงหรือคำพูด เช่น อ่านหนังสือ เขียนหนังสือ, ลายลักษณ์อักษร เช่น ขอให้เขียนเป็นหนังสือไว้ด้วย, จดหมายที่มีไปมา เช่น หนังสือราชการ, เอกสาร, บทประพันธ์
• สังฆราช หมายถึง น. ตำแหน่งพระมหาเถระผู้เป็นใหญ่สูงสุดในสังฆมณฑล. (ป.).

ตัวอย่างการใช้งานสำนวนไทยที่กล่าวว่า บอกหนังสือสังฆราช หรือ สอนหนังสือสังฆราช ในประโยค

1. ผมก็เพิ่งจะมาเรียนรู้สนใจเรื่องการถ่ายรูป ความรู้ความสามารถของผมยังไม่ถึงขั้นไปสอนใครได้ ยังขาดประสบการณ์อีกมาก อย่าให้ผมไปสอนหนังสือสังฆราชเลยครับ
2. เขาคงจำไม่ได้ว่าคุณเป็นผู้เชี่ยวชาญทางด้านนี้ ถึงได้มาทำเป็นสอนหนังสือสังฆราช แนะนำกับเป็นจริงเป็นจังเลยทีเดียว
3. ป้าแมวนั่งคุยเรื่องการนั่งสมาธิกับแม่ชีซึ่งบวชเรียนมานาน แต่ป้าแมวมีนิสัยชอบอวดรู้ว่าตนเก่งเหนือใครๆ จึงกลายเป็นการสอนหนังสือสังฆราช
4. ก่อนจะสอนหรือแนะนำเรื่องใดแก่ผู้ใด ก็ควรรู้ก่อนว่า คนผู้นั้น มีความรู้มากกว่าตนเองหรือไม่ อย่าไป สอนหนังสือสังฆราช อย่าไปสอนคนที่เก่งกว่าตน บางคนร่ำเรียนวิชา หรือศึกษามาเพียงน้อยนิดในเรื่องหนึ่ง เรื่องใด ก็จะรีบสอน หรือแนะนำคนอื่น โดยเฉพาะคนที่เก่งกว่าตน รู้ลึก รู้จริงกว่าตนเอง ก็อาจจะถูกตำหนิ ด่าว่า หรือทำให้ได้รับความอับอาย หรือเสียหน้า
5. สอนจระเข้ว่ายน้ำ สอนหนังสือสังฆราช เอามะพร้าวห้าวไปขายสวน 3สำนวนนี้ต่างกันยังไงคะ. สอนจระเข้ว่ายน้ำ หมายถึง สอนในสิ่งที่เขาเป็นอยู่แล้วให้ชำนาญมากขึ้นไปอีก ส่วนสอนหนังสือสังฆราช หมายถึง สอนผู้ที่มีความรู้มากกว่าตน ส่วนเอามะพร้าวห้าวไปขายสวน หมายถึง ผู้ที่รู้เท่าไม่ถึงการณ์แต่แสดงความรอบรู้กับผู้ที่เขารู้ดีอยู่แล้ว
6. คำโบราณที่กล่าวว่าอย่าสอนหนังสือสังฆราช ทำให้ชื่อของหนังสืออาจจะฟังดูแรงไปสักนิด แต่เทียบกับคุณค่าสาระอันยิ่งใหญ่ที่เกิดขึ้นจากความปรารถนาดีต่อสังคมของผู้เขียน
7. มาครั้งนี้ก็อยากจะพูดถึงสำนวนที่มีความหมายใกล้เคียงกันกับ เอามะพร้าวห้าวไปขายสวน ก็คือ สอนจระเข้ว่ายน้ำ หรือ สอนหนังสือสังฆราช
8. สอนหนังสือสังฆราช, แตกต่างกับการสอนจระเข้ให้ว่ายน้ำ เพราะหมายถึงการสอนผู้ที่มีความรู้ดีเป็นเยี่ยมอยู่แล้ว โดยที่ไม่รู้ว่าคนผู้นั้นรู้หรือชำนาญดีกว่าตนเสียอีก .
9. สอนหนังสือสังฆราช, สอนจระเข้ให้ว่ายน้ำ, เอามะพร้าวห้าวไปขายสวน – เป็นการสอนให้รู้จักวิเคราะห์คนฟัง ไม่เที่ยวไปอวดดีสอนคนที่เขารู้ดีกว่า.
10. เผื่อจำเป็นต้องใช้อำนาจพิเศษส่งท้ายปี. นี่ไม่ได้ต้องการให้เป็นไปตามสุภาษิต “สอนหนังสือสังฆราช” นะจะบอกให้ เพราะท่านผู้นำฉลาดหลักแหลมอยู่แล้ว.

อ้างอิง ราชบัณฑิต

อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔