สำนวนดังกล่าวใช้ในการ เปรียบเปรยถึงคนที่ต้อใช้ชีวิตอย่างลำบาก แบบสุดๆเพื่อหาเลี้ยงปากท้องของตนเองและครอบครัวให้อยู่รอด ด้วยการทำมาหากินด้วยความยากลำบาก มักที่จะใช้อธิบายถึงคนที่ทำมาหากินด้วยความสุจริตและไม่คดโกงใคร ด้วยความขยันขันแข็ง ไม่เกี่ยงงานเล็กงานใหญ่ขอให้ได้เงิน ทำหมด
สำหรับที่มาของสำนวนดังกล่าวนั้น มาจากการที่คนพยายามทำงานทุกอย่างเพื่อที่จะหาเลี้ยงครอบครัวให้มีอยู่มีกินด้วยการทำงานด้วยความยากลำบาก ถึงขั้นต้องกัดฟันทนทำเพื่อให้ได้เงินมาใช้สอย ซึ่งส่วนมากจะเป็นงานกรรมกรที่ต้องใช้แรงกายในการประกอบอาชีพนั่นเอง
ตัวอย่างการใช้งานสำนวนไทยที่กล่าวว่า “ตีนถีบปากกัด” หรือ “ปากกัดตีนถีบ”
1. ฉันจะไม่ยอมกลับไปตีนถีบปากกัดแบบตอนเด็กๆ อีกแล้ว ฉันจะต้องมีชีวิตที่ดีกว่านั้นเข้าใจไหมประยุทธ2. ชาวบ้านต.วังวน อ.กันตัง จ.ตรังอนุรักษ์ อาชีพดั้งเดิมคือ “ปากกัดตีนถีบ” หรือการลอกใบจากซึ่งเป็นอาชีพเสริมในช่วงที่ยางพาราตกต่ำ
3. หล่อนมักจะนึกถึงอดีตของตัวเอง กว่าจะมายืนอยู่ตรงนี้ได้ เธอต้องตีนถีบปากกัดมาเป็นเวลานาน
4. ประเทศกัมพูชา นับได้ว่าเป็นประเทศที่ยากจนที่สุดในโลกประเทศหนึ่ง พร้อมทั้งคุณภาพชีวิตของประชาชนในประเทศนั้นตกต่ำมาก ต้องทนปากกัดตีนถีบเยอะ
5. พปชร. มั่นใจ กระแสดีไม่มีด่างพร้อย ลั่น ประชาชนต้องไม่ปากกัดตีนถีบแบบเดิม. วันนี้ (1 ม.ค.) นายชวน ชูจันทร์ กรรมการบริหารพรรคพลังประชารัฐ(พปชร.) แต่หลังเลือกตั้งประชาชนกลับแย่ลงกว่าเดิมเรื่อยๆ
6. สังคมสมัยนี้ เรียกว่า “ปากกัดเท้าถีบ” กันหรือยังครับ คุณก็ไม่ปากกัดตีนถีบครับ จริงๆแล้วมนุษย์เงินเดือนนี่สบายมากแล้วนะครับ ผมไม่เห็นเพื่อนผมลำบากสักคน ใช้ชีวิตสุขสบายลันล้ากันทั้งนั้น ผมนี่น่าจะจนที่สุดแล้วมั้ง
7. ชาวบ้านปากปรนหาดสำราญตรัง สืบสานกีฬาพื้นถิ่น จัดกิจกรรมแข่งขันสีสันกีฬาปากกัดตีนถีบ ขูดมะพร้าวด้วยกระต่าย และแข่งเรือพาย
8. 'จินตหรา'เปิดอกแฟนครั้งแรก!! รักกันตั้งแต่ปากกัดตีนถีบ ส่องบ้านสวนที่อยู่บั้นปลายชีวิต
9. ปี 2578 คนแก่ครองเมือง สถิติแบงก์ชาติชี้วัยเกษียณมีเพียง 1%ที่เป็นเศรษฐี แต่ส่วนใหญ่ 95%ยังปากกัดตีนถีบ ขณะที่ค่าอาหารพ่อ-แม่-ลูกกินสามมื้อใน 30 ปี ...
10. ปากกัดตีนถีบ ยังไม่มีตังค์กู้แบงค์ แบงค์ก็ไม่ให้กู้เพราะไม่มีไม่มีอะไรไปจำนองจำนำแบงค์. ก็ใช้วิธีการเล่นแชร์ซึ่งคนจีนสมัยนั้นนักธุรกิจสมัยนั้นจะรวมตัวตั้งแชร์
11. ชีวิตที่ต้องดิ้นรน ต่อสู้ ปากกัดตีนถีบ อีกทั้งต้องเผชิญหน้ากับความเปลี่ยวเหงา ขาดเพื่อน พ่อแม่ และญาติมิตรมาคอยทำหน้าที่ในการเติมเต็ม วัดไทย
12. จบแค่ ป.4 หาบไอติมขาย ปากกัดตีนถีบ สู่เจ้าแม่ส่งออกกาแฟลาว รวยพันล้าน ... 4 และต้องเร่ขายของตามโรงเรียนเพื่อหาเลี้ยงครอบครัวใช้ชีวิตแบบปากกัดตีนถีบ.
13. ปากกัดตีนถีบ ชาวนาดิ้นสู้ภัยแล้งสุดฤทธิ์ ในสถานการณ์ภัยแล้ง ซึ่งเกือบจะเป็นอีกฤดูกาลหนึ่งประจำปีของประเทศไทยไปแล้ว “ชาวนา” มักเป็นคนกลุ่มแรกที่ต้องแสดงความรับผิดชอบต่อสังคมโดยรวมเสมอ
14. นางเอกที่สู้เชีวิตทั้งในจอและนอกใจ กับยชีวิตก่อนเข้าวงการที่ปากกัดตีนถีบสุดๆ โตมากับยาย และด้วยทัศนคติขชีวิตที่อยากตากับยายได้ภูมิใจ .
15. ในชุมชนแออัดแวดล้อมด้วยผู้คนหาเช้ากินค่ำต้องปากกัดตีนถีบเพราะมีรายได้ไม่พอกับค่าครองชีพแต่ละวัน