สำนวน ไม้ใกล้ฝั่งนั้นใช้ในการเปรียบเปรยถึงคนที่แก่ใกล้ตาย ใกล้ถึงวาระสุดท้ายของชีวิต ไม่มีอะไรที่จะต้องกังวลอีกแล้ว เพราะว่าชีวิตผ่านร้อนผ่านหนาว สุข หรือทุกข์มาหมดแล้ว พอแล้วใช้ชีวิตมาอย่างคุ้มค่า ถึงเวลาที่เราจะต้องพักผ่อน ให้คนรุ่นหลังเขาดิ้นรนกันต่อไป ส่วนเราที่แก่แล้วก็ต้องไปตามธรรมชาติ ความตายน่ากลัวหรือไม่ ความตายนั้นก็เหมือนกับการนอนหลับไป แต่ไม่ฟื้น ตอนนอนอาจจะลำบากนิดหน่อยแต่พอหลับไปแล้วก็จะสบาย ไม่ทุกข์ไม่ร้อน ไม่มีอะไรที่จะต้องห่วงหาอีก ปล่อยให้เป็นไปตามธรรมชาติ
ที่มาของสำนวนไม้ใกล้ฝั่งนั้น มาจากต้นไม้ใหญ่ริมตลิ่งถูกน้ำเซาะจนรากลอยและโค่นลงน้ำในที่สุด ต้นไม้ใหญ่เปรียบเหมือนคนแก่ที่ผ่านร้อนผ่านหนาวมานาน น้ำที่เซาะตลิ่งก็เหมือนกับกาลเวลาที่ค่อยๆกัดกินอายุขัยของคนเรา นับวันรอแต่จะทรุดลงในลำน้ำในไม่ช้า และจมลงไปจนไม่สามารถเจริญเติบโตได้ต่อไป สุดท้ายก็จะเหลือแต่ซาก
- ไม้ หมายถึง น. คำรวมเรียกพืชทั่วไป โดยปรกติมีราก ลำต้น กิ่ง ก้าน และใบ, เรียกเนื้อของต้นไม้ที่ใช้ทำสิ่งของต่าง ๆ มีลักษณะเป็นท่อน แผ่น หรือดุ้น เป็นต้น, คำประกอบหน้าสิ่งของบางอย่างที่มีลักษณะยาวซึ่งทำด้วยไม้หรือเดิมทำด้วยไม้ เช่น ไม้กวาด ไม้พาย ไม้เท้า ไม้จิ้มฟัน, คำนำหน้าบอกประเภทต้นไม้ เช่น ไม้ยาง ไม้ดำ ไม้แดง, ท่ารำและท่าตีกระบี่กระบองท่าหนึ่ง ๆ เรียกว่า ไม้หนึ่ง ๆ, โดยปริยายหมายความว่า ท่าที เช่น เขาจะมาไม้ไหน, ลักษณนามเรียกของเช่นปลาย่างที่เสียบไม้เรียงเป็นตับว่า ปลาไม้หนึ่ง ปลา ๒ ไม้, เรียกผ้าที่ม้วนโดยมีไม้อยู่ข้างใน ว่า ผ้าไม้หนึ่ง ผ้า ๒ ไม้
- ใกล้ หมายถึง [ไกฺล้] ว. จวน, เกือบ, เคียง, ไม่ห่าง.
- ฝั่ง หมายถึง น. ที่ดินริมนํ้าเป็นขอบเขตทะเล แม่นํ้า ลำคลอง เป็นต้น.
ตัวอย่างการใช้งานสำนวนไทยที่กล่าวว่า “ไม้ใกล้ฝั่ง”
1. ความแก่ชราของคนเราเป็นเรื่องธรรมชาติ แก่แล้วก็เหมือน ไม้ใกล้ฝั่ง ใกล้จะถึงที่ตายแล้ว แต่ไม่รู้ว่าเมื่อไร บางคนพอพบว่าตัวเองแก่แล้ว ก็จะไม่พยายามทำอะไร ซึ่งไม่ใช่เรื่องดี เพราะร่างกายคนเราและสมองนั้น หากยังออกกำลังกายอย่างต่อเนื่องให้เหมาะสมกับวัย ก็จะยังใช้งานได้จนแทบจะนาทีสุดท้าย หรืออาจจะตายอย่างสงบ โดยที่ไม่เป็นภาระใคร ก่อนตายถือว่ายังช่วยเหลือตัวเองได้เป็นปกติ2. ตอนนี้ลุงก็เหมือนไม่ใกล้ฝั่งคงอยู่อยู่ได้อีกไม่นาน ตาจึงอยากจะถ่ายทอดวิชาความรู้ศิลปะพื้นบ้าน ให้แก่รุ่นลูกรุ่นหลานสืบไป
3. นี่ประยุทธเวลานี้คุณพ่อก็เหมือนไม้ใกล้ฝั่ง เธออย่ามัวแต่สร้างปัญหาก่อเรื่องให้ท่านทุกข์ใจอยู่เลย ตอนนี้ท่านควรจะมีความสุขในชีวิตบั้นปลายได้แล้ว
4. ทหารหนุ่ม กลับบ้านมาดูแลแม่ชรา ในวันไม้ใกล้ฝั่ง ถือเป็นอีกหนึ่งภาพประทับใจเรียกน้ำตาชาวเน็ตกับภาพที่เพจ มีด่านบอกด้วย อุบลราชธานี นำมาเผยแพร่ให้ได้ชมเป็นภาพข้อคิดเล็กๆ
5. ไม้ใกล้ฝั่ง. ไม้ใกล้ฝั่ง. อ.สุนทรเกตุ. พ่อแม่ก็แก่เฒ่า จำจากเจ้าไม่อยู่นาน. จะพบจะพ้องพาน เพียงเสี้ยววารขอคืนวัน. ใจจริงไม่อยากจาก เพราะยังอยากเห็นลูกหลาน.
6. มงคลที่ ๑๘ ทำงานไม่มีโทษ - ชีวิตดุจไม้ใกล้ฝั่ง. ยามใดที่บุคคลทั้งหลายละเลยการฟังธรรม ยามนั้นเขาย่อมเสียโอกาส ที่จะได้สัมผัสกับอมตธรรมอันทรงคุณค่า
7. แม้จะเป็นวัยที่หลายคนนิยามว่าเป็น “ไม้ใกล้ฝั่ง” แต่ “ผู้สูงอายุ” ทั้งหลายคือผู้สร้างประโยชน์ให้แก่ชาติบ้านเมืองมาแล้วนับไม่ถ้วน
8. ซึ่ง “ป๋าเทพ” ยังบอกว่าทุกอย่างคือกำไรชีวิต เรารู้ตัวว่า เราเป็นไม้ใกล้ฝั่งแล้ว ต้องทำอะไรเพื่อให้ลูกหลานต่อไป เมื่อวันหนึ่งเราไม่อยู่แล้ว ลูกหลานของเรายังอยู่ได้ .
9. ผู้สื่อข่าวได้รับแจ้งจากชาวบ้านว่า พบคุณยายวัยไม้ใกล้ฝั่ง พิการดวงตาทั้งสองข้างบอดสนิท ต้องใช้ชีวิตในความมืดมิดอยู่กับสุนัขคู่ใจเพียงลำพังในบ้านหลังเก่า.
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔