สำนวนไทย สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ นั้นใช้ในการเปรียบเปรยถึงความสุขหรือความทุกข์ที่เกิดขึ้นภายในใจนั้นเกิดขึ้นจากการกระทำของตัวเราเอง ไม่มีผู้ใดมาทำให้เรา เราทำความดีเราก็รู้สึกดี เราทำความชั่วเราก็รู้สึกไม่ดี ถึงแม้ว่าจะไม่มีใครรับรู้ว่า เราทำความดีหรือความชั่วแต่ตัวเรานั้นจะรู้ดีว่าสิ่งนั้นดีหรือไม่ดี และเราจะต้องเผชิญกับความรู้สึกเหล่านั้นเอง ดังนั้นการทำความดี แม้ไม่มีคนรู้แต่ทำให้เรามีความสุข ส่วนถ้าทำความชั่วจะทำให้เราเป็นทุกข์ ทั้งใจ และกาย
ที่มาของของสำนวนคำเพย “ สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ “ อ้างอิงจากหนังสือสำนวนไทย ซึ่งขุนวิจิตรมาตรา ได้ให้คำอธิบายไว้ว่า “นรกไม่มีผู้ใดก่อสร้างขึ้น คือไฟโกรธในใจให้เกิดไฟนรกและเผาผลาญเจ้าของไฟที่ให้เกิดขึ้นนั้น เมื่อผู้ใดทำการชั่ว ผู้นั้นจุดไฟนรกขึ้นและผู้นั้นย่อมไหม้ไปด้วยไฟของตนเอง”
- สวรรค์ หมายถึง [สะหฺวันคะ-, สะหฺวัน] น. โลกของเทวดา, เมืองฟ้า. (ส. สฺวรฺค; ป. สคฺค).
- อยู่ หมายถึง [หฺยู่] ก. พัก, อาศัย, เช่น เขาอยู่บ้านหลังนี้
- ใน หมายถึง บ. ตรงกันข้ามกับ นอก, ไม่ใช่นอก, เช่น ในบ้าน ในเมือง.
- อก หมายถึง น. ส่วนของร่างกายด้านหน้าอยู่ระหว่างคอกับท้อง
- นรก หมายถึง [นะ-] น. แดนหรือภูมิที่เชื่อกันว่าผู้ทำบาปจะต้องไปเกิดและถูกลงโทษ, โดยปริยายหมายถึงแดนที่มีแต่ความทุกข์ทรมาน. (ป., ส. นรก ว่า เหว).
- ใจ หมายถึง น. สิ่งที่ทำหน้าที่รู้ รู้สึก นึก และคิด เช่น ใจก็คิดว่าอย่างนั้น, หัวใจ เช่น ใจเต้น, ลมหายใจ เช่น กลั้นใจ อึดใจ หายใจ, ความรู้สึกนึกคิด เช่น ใจคด ใจซื่อ
ตัวอย่างการใช้งานสำนวน สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ ในประโยค
1. ประยุธผลิตสินค้าผิดกฎหมายออกมาขายจนร่ำรวย โดยมีธุรกิจอื่นบังหน้า ถึงผู้คนในสังคมจะไม่รู้ แต่สวรรค์อยู่ในอกนรกอยู่ในใจ นายฉลองก็รู้ดีอยู่กับตัวเองว่ารวยมาเพราะอะไร2. นี่เประวิตร คนเรานี่โกงกันได้ง่ายจัง โกงเสร็จก็ลอยหน้าลอยตา แต่ก็แหละนะคนเรา สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ ตัวเขาเองรู้ดีว่าตนไปทำอะไรมา ความจริงแล้วเขาไม่มีความสุขหรอก
3. " สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ " มีความหมายว่า จะสุขหรือจะทุกข์ก็ขึ้นกับความคิดและทัศนคติของตัวเราเอง ที่เป็นผู้กำหนดเลือก หากตัวเราคิดทางบวก ไม่มุ่งร้ายผู้ใด.
4. สวรรค์อยู่ในอก-นรกอยู่ในใจ ปัญหาโลกแตกอันหนึ่งที่มนุษย์มักจะตั้งคำถามอยู่บ่อยครั้ง ก็คือ "นรก-สวรรค์" มีจริงหรือไม่? และหากมีจริง "มันตั้งอยู่แห่งหนใด" แล้ว เหตุไหน คนเราจึงไม่เคยพบเห็น
5. สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ เป็นคำพูดที่มีมานานแล้ว และอาจจะเป็นเพราะว่า คนเป็นจำนวนมากอยากจะแสวงหาสวรรค์ที่เป็นรูปธรรมให้ได้ จึงเลยต้อง.
6. เซ็งปะ! กับประโยคคุ้นหู สวรรค์อยู่ในอกนรกอยู่ในใจ จงอย่าได้เอียนเพราะมันคือเรื่องจริง หากยังไม่ด่วนลาโลกซะก่อน สรรค์เราสรรสร้างได้ ...
7. อันที่จริงสวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจนี้ ผมเข้าใจว่า หากจิตเป็นกุศล ย่อมมีวิบากเป็นสุคติ แต่หากจิตเป็นอกุศล ทุคติย่อมเป็นที่หวังได้.
8. เมื่อพูดถึงนรกก็ไม่สามารถหลีกเลี่ยงที่จะกล่าวถึงคำพูดที่ว่า “ทำดีขึ้นสวรรค์ ทำชั่วตกนรก” หรือ “สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ” กล่าวคือเมื่อเราทำความดีเราจะรู้สึกดี.
9. ทำไมพระท่านถึงสอนว่า สวรรค์อยู่ในอกนรกอยู่ในใจ. คำถาม : ทำบุญแล้วไปสวรรค์ ทำบาปแล้วตกนรก จริงไหมครับ.
10. สวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ. สํานวนสุภาษิตนี้ หมายถึง จะสุขหรือจะทุกข์ก็ขึ้นกับความคิดและทัศนคติของตัวเราเป็นผู้กำหนดเลือกที่จะเป็นหากคิดทางบวกก็จะเกิดสุข.
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔