สำนวน ลูบหน้าปะจมูก ใช้ในการเปรียบเปรยถึงการกระทำที่ไม่เด็ดขาด จริงจังเนื่องจากกลัวว่าจะไปกระทบกระเทือนพวกพ้องหรือคนรู้จักของตนเอง จนทำให้พรรคพวกตัวเองเดือดร้อน การกระทำเช่นนี้ไม่เหมาะสมอย่างยิ่งเพราะถ้ามัวแต่คำนึงถึงพรรคพวกเพื่อนฝูงตัวเองจนทำให้ทำอะไรไม่ได้เลย งานใหญ่อาจจะเสียหาย และทำให้เกิดปัญหาตามมาอย่างใหญ่หลวงจนทำอะไรไม่ได้เลย เพราะคนอื่นอาจจะมองว่าเราเป็นคนเล่นพรรคเล่นพวก และไม่ให้ความไว้วางใจในการทำอะไรต่างๆ จนสุดท้ายแล้วผู้ที่จะได้รับผลกระทบมากที่สุดคือตัวของเราเอง
ที่มาของสำนวน "ลูบหน้าปะจมูก" สำนวนนี้ประกอบด้วยคำว่า ลูบ หมายถึงเอาฝ่ามือทาบลงแล้วเลื่อนไปหรือมา เช่น เขาเอามือลูบแขน พ่อลูบหัวลูกสาวด้วยความปรานี. ปะ หมายถึง มาพบกัน มาเผชิญหน้ากัน เช่น หนีเสือปะจระเข้ พอผู้ร้ายหันมาปะหน้าตำรวจก็รีบกระโจนหนีอย่างไม่คิดชีวิต. หน้า เป็นอวัยวะในส่วนของศีรษะตั้งแต่หน้าผากลงมาจดคาง. ส่วนจมูก เป็นอวัยวะส่วนหนึ่งบนใบหน้า ดังนั้น เมื่อเอามือลูบหน้าลงไปแล้วก็จะถูกจมูกเสมอ
- ลูบ หมายถึง ก. เอาฝ่ามือทาบลงแล้วเลื่อนไปหรือมาเป็นต้น.
- หน้า หมายถึง (๑) น. ส่วนของศีรษะตั้งแต่หน้าผากลงมาจดคาง
- ปะ หมายถึง (๑) ก. มาเจอกัน, มาประเชิญหน้ากัน
- จมูก หมายถึง [จะหฺมูก] น. อวัยวะส่วนหนึ่งที่ยื่นออกมา อยู่เหนือปาก มีรู ๒ รู สำหรับดมกลิ่นและหายใจเข้าหายใจออก, (ปาก) ตมูก ก็ว่า, ราชาศัพท์ว่า พระนาสิก พระนาสา โดยปริยายเรียกสิ่งที่ยื่นออกมาคล้ายจมูก, เรียกสิ่งที่เจาะเป็นรู ๒ รูเพื่อร้อยเชือกเป็นต้น เช่น จมูกซุง. (ข.จฺรมุะ).
ตัวอย่างการใช้งานสำนวน ลูบหน้าปะจมูก ในประโยค
1. ผู้จัดการบริษัทสั่งให้สอบสวนพนักงานบัญชีของบริษัท โดยไม่เกรงว่าจะลูบหน้าปะจมูก2. ถ้าคุณยังยังเลือกปฏิบัติทำงานแบบลูบหน้าปะจมูก ช่วยเหลือพรรคพวกของตัวเองอยู่แบบนี้คุณก็คงไม่สามารถที่จะปกครองคนหมู่มากได้ ผู้ใต้บังคับบัญชาไม่มีใครนับถือ
3. การต่อสู้กันทางการเมืองค่อนข้างรุนแรง เพราะมีอำนาจและผลประโยชน์เข้ามาเกี่ยวข้อง หากฝ่ายคู่แข่งกระทำผิด ก็มักจะ ถูกลงโทษหรือเอาเรื่องให้ถึงที่สุด แต่หากพวกเพียวกันเองกระทำความผิด ก็มักจะแก้ปัญหาแบบ ลูบหน้าปะจมูก ไม่ได้แก้ปัญหา หรือทำอะไรอย่างจริงๆ จังๆ อาจจะตั้งคณะกรรมการมาตรวจสอบก็แค่นั้น ตั้งขึ้นมาเป็นพิธี แต่ไม่มีการทำอะไร หรืออาจจะรับ เรื่องไว้ แต่ไม่คืบหน้า เรื่องของพรรคพวก เป็นเรื่องปกติในสังคมไทย หรือสังคมโลกใบนี้ เป็นเหมือนกันหมดทุกประเทศทั่ว โลก
4. ที่เขาไม่จริงจังกับการกวาดล้างยาเสพติด เพราะรู้ว่าญาติพี่น้องของตัวเองมีส่วนเกี่ยวพันด้วย กลัวว่าจะเป็นการลูบหน้าปะจมูก
5. ไม่เลือกปฏิบัติหรือทำลูบหน้าปะจมูก ย้ำต้องยึดมาตรฐานกฎหมายเดียวกันทุกฝ่าย อย่ามาทำลายล้างกันทาง การเมือง แกนนำกลุ่มเรียกร้องที่ดินทำกินข้องใจแจกที่ดินให้นักการเมืองพวกพ้องตนเอง
6. “ณัฐวุฒิ” เหน็บ “ชวน” หลังโพสต์ คัดค้าน ตั้ง ผบ.เหล่าทัพ เป็น ส.ว.ชี้ ควรให้ความสำคัญกับ การแก้ รธน.มากกว่า อย่าทำลูบหน้าปะจมูก.
7. ทำงานลูบหน้าปะจมูกตรวจพบไม่เอาผิด. “หมอธี” เอาจริง กวาดล้าง ปัญหาเงินอุดหนุนรายหัวซ้ำซ้อน โรงเรียนเอกชน สั่ง ทุกฝ่ายปฏิบัติตามกฎหมายอย่างเคร่งครัด.
8. ต้องทำให้จริง-อย่าลูบหน้าปะจมูก!! "จักรทิพย์" สั่งสอบ "พล.ต.ต." รับส่วยภูเก็ต100 ล้าน ยันไม่มีธง-ไม่มีกลั่นแกล้ง พร้อมให้ความเป็นธรรมกับทุกฝ่าย.
9. ทวงคืนผืนป่า ลูบหน้าปะจมูก. แร็ค. สำนวนไทย ที่ว่าลูบหน้าปะจมูก อันหมายถึงการกระทำที่ต้องลงโทษหรือเอาผิดกับคนหนึ่งที่เป็นคนของพวกพ้องตนเอง.
10. ขาลง ชิ้นนี้ประจานกันเห็นๆ ว่าโครงการประชารัฐนี่แม่-ลูบหน้าปะจมูก สักแต่ใช้งบ ประชาชนไม่ได้ประโยชน์จริง (ถ้าตรวจทุจริตกันจริงๆ ก็คงบานเบอะ) - ใบตองแห้ง.
อ้างอิง สำนักงานราชบัณฑิตยสภา