สำนวนเบี้ยบ้ายรายทาง ใช้ในการกล่าวถึงการใช้เงินที่จะต้องจ่ายในการทำธุรกิจ โดยเป็นเงินที่จะต้องใช้ในการดำเนินธุรกิจว่าจะต้องมีจ่ายอะไรไปหลายๆอย่างกว่าที่จะได้กำไรมาจากการทำธุรกิจสำนวนนี้ใช้เพื่ออธิบายถึงความยากลำบากในการประกอบธุรกิจที่ผู้ประกอบการจะต้องเจอและมีการเตรียมเงินลงทุน เงินสำรองจ่ายสำหรับค่าใช้จ่ายดังกล่าวให้พร้อม และเหมาะสมนั่นเอง
ที่มาของสำนวนน่าจะมาจากการทำธุรกิจเปรียบเสมือนการเดินทางที่จะต้องจ่ายค่าโน่นค่านี่ตามรายทางไปเรื่อยๆจนกว่าจะไปถึงจุดหมาย มากบ้างน้อยบ้างตามสมควร เช่นค่าอาหาร ที่พัก ค่าน้ำมัน และอื่นๆ ซึ่งแน่นอนค่าใช้จ่ายดังกล่าวนั้นก็จะถูกรวมเป็นต้นทุนของสินค้า และถูกบวกเข้าไปกับราคาสินค้า เพื่อที่จะนำไปตั้งราคาขายให้เหมาะสมต่อไป
- เบี้ย หมายถึง น. ชื่อหอยทะเลกาบเดี่ยวหลายชนิดในวงศ์ Cypraeidae เปลือกแข็ง ผิวเป็นมัน หลังโค้งนูน ด้านท้องแบน ช่องเปลือกยาวและแคบ เป็นลำราง ตามขอบทั้ง ๒ ข้างเป็นรอยหยัก เรียกรวม ๆ ว่า หอยเบี้ย, เปลือกหอยเบี้ยที่ใช้เป็นเงินตราในสมัยก่อนมี ๒ ชนิด ได้แก่ ชนิด Cypraea moneta Linn. เรียก เบี้ยจั่นหรือเบี้ยจักจั่น ชนิด C. annulus Linn. เรียก เบี้ยแก้วหรือเบี้ยนาง มีอัตรา ๑๐๐ เบี้ย เป็น ๑ อัฐ คำว่า เบี้ย จึงเป็นคำเรียกแทนเงินติดมาจนทุกวันนี้ เช่น เบี้ยประชุม เบี้ยประกัน เบี้ยเลี้ยงชีพ.
- บ้าย หมายถึง (๑) ก. ป้าย, ทำให้ติดเฉพาะที่ใดที่หนึ่ง, ทาอย่างหยาบ ๆ ไม่ต้องการประณีตบรรจง เช่น เอาปูนบ้ายพลู, ทำให้เปรอะเปื้อนด้วยอาการคล้ายเช่นนั้น เช่น เอามินหม้อบ้ายหน้า
- รายทาง หมายถึง ว. เรียงรายไปตามทางเป็นระยะ ๆ เช่น ตำรวจยืนรักษาการณ์รายทาง มีประชาชนมาคอยต้อนรับนายกรัฐมนตรีตามรายทาง.
ตัวอย่างการใช้งานสำนวนไทยที่กล่าวว่า เบี้ยบ้ายรายทาง ในประโยค
1. บางครั้งถ้าอยากจะให้ธุรกิจประสบความสำเร็จ ดำเนินไปได้ด้วยดี ไม่สะดุดก็อาจจะต้องยอมเสียเบี้ยบ้ายรายทางบ้าง2. นายประยุทธลักลอบนำเข้าสินค้าจากต่างประเทศ โดยพยายามหลีกเลี่ยงภาษี แต่เขาก็ต้องมาเสียค่าใช้จ่ายเบี้ยบ้ายรายทางเป็นจำนวนมาก
3. “เบี้ยบ้ายรายทาง ปัญหาอาชญากรต่างด้าวในชุมพร” โดย…แมลงวันหัวเขียว. ปัญหาอาชญากรต่างด้าวที่แฝงตัวมาทำงานในจังหวัดชุมพร ...
4. กว่างานนี้จะสำเร็จฉันต้องจ่ายเงินเบี้ยบ้ายรายทางไปเป็นหมื่น ๆ เขามักจะทำงานชุ่ย ๆ จับแพะชนแกะ พอให้มีงานเสร็จส่งเจ้านายทันเวลา เราปรึกษากันสองสามคนก็พอ ...
5. ชมวัดเบี้ยบ้ายรายทางสู่เมืองลำพูน. ... วัดสันป่ายางหน่อมเป็นเพียงวัดเล็กที่มีอยู่มากมายเบี้ยบ้ายรายทาง แต่ก็เป็นศูนย์รวมใจของผู้คนในชุมชน
6. ลดช่องว่างระหว่างคนรวยคนจนให้แคบลง ตรงนี้เป็นของจริงเป็นคนไทยล้วนๆ และเป็นฐานใหญ่ของระบบเศรษฐกิจ แต่ต้องไม่หล่นหายตามเบี้ยบ้ายรายทาง
7. คนไทยเลิกใช้เบี้ยมานาน แต่ยังติดใจใช้เบี้ยเปรียบเปรยเป็นสำนวนหลายคำ. เบี้ยต่อไส้ เบี้ยน้อยหอยน้อย เบี้ยบ้ายรายทาง เบี้ยบน เบี้ยล่าง เบี้ยหัวแตก.
8. หากท่านเป็นคนดี ไม่รับสินบน เบี้ยบ้ายรายทาง ไม่ฉ้อราษฎร์บังหลวง ท่านก็ได้รับการเคารพนับถือจากคนไทยอยู่แล้ว ท่านยังจะเอาอะไรจากประชาชนอีกครับ
9. เบี้ยบ้ายรายทาง. หมายถึง เงินที่ต้องใช้จ่าย หรือเสียไปเป็นระยะๆ ในขณะทำอย่างใดอย่างหนึ่งให้สำเร็จ เป็นอย่างเสียเล็กเสียน้อยที่ไม่น่าจะเสีย.
10. เดี๋ยวนี้ถ้าอยากจะค้าขายอะไรให้สะดวก ต้องเสียเบี้ยบ้ายรายทางตลอดเลย
11. เพราะระหว่างอยู่ในอำนาจ มันมีค่าใช้จ่ายเบี้ยบ้ายรายทาง. บางอย่างจ่ายอย่างตั้งใจ บ่างอย่างจ่ายเสียไม่ได้ บางอย่างจ่ายเพื่อให้ได้กลับมา ยิ่งในอำนาจทางการเมืองแล้ว ...
12. ภายหลังมีพฤติกรรมเก็บส่วยเบี้ยบ้ายรายทางเจ้าของกิจการร้านละ 2000 - 3000 บาท โดยเฉพาะในช่วงเดือนธันวาคม ที่ผ่านมา สร้างความเดือดร้อนรำคาญใจ
13. “ไม่คิดจะลงทุนเครื่องจักรและเทคโนโลยี เพราะเห็นว่ามีของถูก ใช้ๆ ไปเถอะ หลบๆ ซ่อนๆ เสียเบี้ยบ้ายรายทางเอา เดี๋ยวเขาก็อนุญาตให้จดทะเบียนใหม่ ...
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔