สำนวนนี้ใช้ในการเปรียบเปรยถึงคนที่เกียจคร้านไม่มีการวางแผนการใช้ชีวิตใช้ชีวิตแบบเรื่อยๆเฉื่อยๆ สโลวไลฟ์ คือไม่รู้จักคิดถึงวันข้างหน้าว่าจะทำอะไร อย่างไรต่อไป สนใจตั้งแต่ตอนนี้ คนประเภทนี้จึงมีโอกาสเจริญก้าวหน้า หรือมีคุณภาพชีวิตที่ไม่ดีเท่าที่ควรเพราะไม่รู้จักวางแผน แม้กระทั่งการกินยังไม่ให้ความสนใจ อย่างอื่นก็คงไม่ได้ดีไปกว่ากันแน่นอน
ที่มาของสำนวน ตำข้าวสารกรอกหม้อมาจาก สมัยก่อนนั้นยังไม่มีโรงสีข้าวที่จะขัดข้าวเปลือกให้เป็นข้าวสาร แต่มักใช้การตำข้าวด้วยครก เพื่อที่จะแยกเปลือกข้าวออกจากเมล็ดข้าวให้ได้ข้าวสาร ซึ่งต้องใช้แรงมากและกินเวลานาน ดังนั้นคนทั่วไปมากจะตำข้าวเก็บไว้ที่ละมากๆให้พอกิน 3-5 วันแต่สำหรับคนที่ขี้เกียจก็จะตำข้าวสารเพียงวันต่อวัน ไว้กรอกหม้อเท่านั้น จะไม่ตำข้าวไว้เผื่อวันข้างหน้าเลย ตำข้าวสารกรอกหม้อจึงหมายความว่า หาเพียง แค่พอกินพอใช้ไปมื้อๆหนึ่งเท่านั้น ใช้เปรียบเทียบคนที่ทำอะไรพอให้ผ่านไปวันๆหนึ่งเท่านั้น โดยไม่คิดถึงวันข้างหน้า แก้ไขปัญหาเฉพาะเอาตัวรอดๆ ไปพ้นๆ ก่อนเท่านั้น
ตำ หมายถึง ก. ใช้สากหรือสิ่งอื่นที่คล้ายคลึงเช่นนั้นทิ่มลงไปอย่างแรงเรื่อย ๆ เช่น ตำข้าว ตำนํ้าพริก.
ข้าวสาร หมายถึง น. ข้าวเปลือกที่สีซ้อมจนเหลือแต่เมล็ดขาว.
กรอก หมายถึง ก. เทลงในช่องแคบ เช่น กรอกหม้อ กรอกขวด, หรือใช้โดยปริยายก็ได้ เช่น พูดกรอกหู
หม้อ หมายถึง น. ภาชนะประเภทหนึ่ง มีรูปทรงต่าง ๆ สำหรับใส่ของหรือใช้งานบางอย่าง, เรียกตามสิ่งที่ใช้ทำก็มี เช่น หม้อดิน หม้อทองเหลือง หม้ออะลูมิเนียม, เรียกตามสิ่งที่บรรจุก็มี เช่น หม้อข้าว หม้อน้ำมนตร์, เรียกตามวัตถุประสงค์ที่ใช้สอยก็มี เช่น หม้อตุ๋น หม้อนึ่ง.
ตัวอย่างการใช้งานสำนวน ตำข้าวสารกรอกหม้อในประโยค
1. ถ้าคิดจะทำงานแบบตำข้าวสารกรอกหม้อไปวันๆละก็ นายอย่าหวังสบายกับเขาเลยในชาตินี้ ถ้าคิดจะอยู่ไปวันๆก็จะเป็นแต่ขี้ข้าตลอดไป ไม่มีวันได้เป็นนายเหมือนเขาได้หรอก2. เราไม่ควรทำงานแบบ ตำข้าวสารกรอกหม้อ ทำงานแค่ให้มีรายได้วันต่อวัน แค่นั้น โดยไม่คิดถึงอนาคต ไม่เผื่อเงินออมสำหรับอนาคต ซึ่งจะสร้างปัญหาแน่นอนหากเจ็บป่วย ไม่สามารถทำงานได้ ก็จะไม่มีรายได้
3. สำหรับคนที่ขี้เกียจทำงาน และไม่ค่อยจะนึกถึงอนาคน ก็มักจะทำงานแบบ ตำข้าวสารกรอกหม้อ ไม่มีเงินก็ไม่ทำงาน มีเงินก็จะหยุด ไม่ทำอะไร หากไม่มีทรัพย์สมบัติติดตัว ไม่มีคนคอยให้ความช่วยเหลือ ชีวิตในบั้นปลายจะลำบากแน่นอน
4. ถ้าคุณยังทำงานไปวันๆ แบบตำข้าวสารกรอกหม้ออยู่อย่างนี้ ก็คงไม่ได้เจริญก้าวหน้าเหมือนคนอื่นเขาหรอก
5. ตำข้าวสารกรอกหม้อ เป็นคำพังเพยของไทยที่มีมาช้านาน เรียนมาตั้งแต่เล็กแต่น้อย แต่ก็เกิดขึ้นประจำกับคนไทย นี่กระมังที่คนรุ่นก่อนบอกว่า “สอนไม่รู้จักจำ”
6. หนูแคนเป็นเด็กเกียจคร้าน เวลาอาจารย์สั่งงาน ก็จะไม่ทำแต่เนิ่นๆ จนกระทั่งใกล้จะถึงกำหนดส่งงานอีกไม่กี่วัน หนูแคนก็เพิ่งจะลงมือทำ ผล-งาน ที่ออกมาจึงไม่ดีเท่าที่ควรทำให้ได้คะแนนน้อยเพราะเวลากระชั้นชิดมาก ซึ่งความจริงหากหนูแคนเริ่มทำงานตั้งแต่ที่อาจารย์สั่ง งานของหนูแคนคงจะออกมาดีกว่านี้
7. "โสภณ" เบอร์ 4 เสนอ 7 แนวทางหาเงินเข้ากรุงเทพมหานคร ระบุทุกวันนี้ กทม.อยู่ในฐานะ "ตำข้าวสารกรอกหม้อ"...
8. หาวันนี้ขี้วันพูก หมายถึง ตำข้าวสารกรอกหม้อ หามื้อกินมื้อ หรือบางทีหาไม่ได้เลย.
9. ท่านที่ผ่านพ้นวัยเด็กมาแล้วคงพอคุ้นหูกับคำว่า “ตำข้าวสารกรอกหม้อ” คือ สำนวน ไทยที่มีความหมายเปรียบเทียบการทำมาหากินหรือการทำงานใดๆ ที่เพียงขอแค่ได้ ผ่านไปวันๆ หนึ่งโดยไม่ได้คิดถึงอนาคต
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔