สำนวนไทยที่กล่าวว่า เข้าด้ายเข้าเข็มนั้นมักใช้อธิบายถึงช่วงเวลาที่สำคัญที่สุด ซึ่งถือว่าเป็นเวลาที่เป็นจุดสุดยอดของ กิจกรรมต่างๆที่กำลังทำ ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ชี้เป็นชี้ตายดังนั้นควรที่จะตั้งใจ และมีสมาธิมากที่สุด เพราะว่าการกระทำในช่วงที่เข้าด้ายเข้าเข็มนั้นจะเป็นตัวติดสินสิ่งที่ทำมาทั้งหมดว่าจะสำเร็จหรือล้มเหลวลงไป
การอยู่ในช่วงเวลาที่กำลังแย่ หรือมีอะไรร้ายแรงเกิดขึ้น อาจจะพูดในอีกลักษณะหนึ่งว่า กำลังอยู่ในช่วง เข้าด้ายเข้าเข็ม ห้ามขัดจังหวะ เหมือนการเอาด้ายเข้าเข็ม รูเข็มมีขนาดเล็กมาก ด้ายก็เช่นกัน หากมีลมพัดผ่าน หรือมือไม่นิ่ง ก็จะเอาด้ายเข้ารูเข็มไม่ได้ ทำให้เสียเวลา เข้าด้ายเข้าเข็มนั่นเอง
- เข้า หมายถึง ก. อาการที่เคลื่อนไปข้างในหรือทำให้เคลื่อนไปข้างใน เช่น เข้าบ้าน เข้าถํ้า เอาหนังสือเข้าตู้, เคลื่อนมาสู่, มาถึง, เช่น รถด่วนเข้า ๑๐ นาฬิกา พระศุกร์เข้า, สิง เช่น ผีเข้า เจ้าเข้า
- ด้าย หมายถึง น. สิ่งที่ทำด้วยใยเป็นต้นว่าใยฝ้าย ปั่นเป็นเส้นสำหรับเย็บ ถัก หรือทอผ้าเป็นต้น.
- เข็ม หมายถึง น. เหล็กแหลมใช้เย็บผ้าเป็นต้นหรือกลัดสิ่งของ, ของอื่น ๆ ที่มีรูปร่างคล้ายเข็ม เช่น เข็มนาฬิกา เข็มฉีดยา
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวนไทยที่กล่าวว่า เข้าด้ายเข้าเข็ม
1. ในชีวิตคนเราอาจจะมีช่วงเวลาที่เรียกว่า เข้าด้ายเข้าเข็ม มีเรื่องสำคัญต้องทำ แต่อาจจะไม่บ่อยนัก นอกเสียจากจะเป็นคนที่ชอบทำสิ่งที่ทำให้ตัวเองเดือดร้อน ต้องเจอกับเรื่องเลวร้ายที่จะต้องผ่านไปให้ได้ หรือต้องใช้สมาธิเพื่อแก้ปัญหา เช่น กำลังทำงานที่ได้รับมอบหมายและต้องทำให้เสร็จในเวลาที่กำหนด เป็นงานสำคัญ พลาดไม่ได้ ห้ามรบกวนอย่างเด็ดขาด2. ช่วง 10 นาทีสุดท้ายของกีฬายอดฮิตที่กำลังสูสี ช่วงเวลาการตัดสินใจขั้นสุดท้ายของลูกค้าว่าจะเลือกซื้อสินค้าของใคร หรือ การกลับรถในชั่วโมงเร่งด่วนที่การจราจรหนาแน่น ซึ่งจำเป็นต้องใช้สติและสมาธิมากจนไม่ควรรบกวน
3. หากชีวิตกำลังอยู่ในช่วงเวลาที่ต้องทำสิ่งสำคัญ ต้องทำให้สำเร็จห้ามผิดพลาด มักจะนิยมพูดว่า กำลังอยู่ในช่วง เข้าด้ายเข้าเข็ม เป็นที่รู้กันว่า ห้ามรบกวน อย่างเด็ดขาด เพราะจะทำให้เกิดความผิดพลากหรือเกิดความเสียหายได้ หากเข้าไปรบกวนหรือขัดจังหวะ
4. การประชุมวันนี้เป็นไปได้ด้วยดี กำลังเข้าด้ายเข้าเข็ม ลูกค้าจะเซ็นต์สัญญาอยู่แล้วคุณไม่น่าเข้ามาขัดจังหวะเลย
5. เหตุการณ์กำลังเข้าด้ายเข้าเข็ม คุณอย่าเพิ่งทำอะไรลงไปตอนนี้เลย
6. เป็นสำนวนหมายถึง ระยะเวลาสำคัญที่กำลังจะทำอะไรเสร็จแหล่ไม่เสร็จแหล่
7. ได้มาจากการสนเข็มที่ต้องการสมาธิ จดจ่อแน่วแน่ ถึงจะสามารถสนด้ายเข้าไปในรูเข็มได้ หากมีอะไรมาขัดจังหวะ เพียงนิดเดียวก็จะไม่สำเร็จ
8. การเมืองกำลังเข้าด้ายเข้าเข็ม บรรดาแกนนำพรรคต่างหน้าดำคร่ำเครียด กับการแบ่งข้าง จับขั้ว หาสูตรรวมเสียงตั้งรัฐบาล แต่ “ลุงตู่” ยังใจเย็น สบาย สบาย
9. ชายหนุ่มตัดสินใจเดินหน้าในขั้นตอนสำคัญ กำลังจะทำให้เธอเป็นของเขาอย่างสมบูรณ์เสียที แต่ไม่รู้ผีห่าซาตานตนใดที่กล้ามาขัดจังหวะเอาในตอนที่กำลังเข้าด้ายเข้าเข็มแบบนี้.
10. ซึ่งทันทีที่พวกมันได้ยินเสียงฝีเท้าของม้าที่กำลังวิ่งเข้ามา ภารกิจเข้าด้ายเข้าเข็มของทั้งคู่ก็ต้องแยกออกจากกันในทันที. จากนั้นพวกมันต่างก็วิ่งหนีเอาชีวิตรอด
11. หนุ่มสาวคู่หนึ่งกำลังพลอดรักกันอยู่ดีดี หลังราวผ้าที่มีคนตากไว้ แต่ก็ต้องชะงักเมื่อป้ามาเก็บผ้าซะก่อน. คนกำลังเข้าด้ายเข้าเข็ม
12. เป็นสำนวนหมายถึง ระยะเวลาสำคัญที่กำลังจะทำอะไรเสร็จแหล่ไม่เสร็จแหล่ ได้มาจากการสนเข็มที่ต้องมีสมาธิจดจ่อแน่วแน่ ถึงจะสามารถสนด้ายเข้าไปในรูเข็มได้ หากมีอะไรมาขัดจังหวะเพียงนิดเดียวก็จะไม่สำเร็จ
13. เผยช็อตที่พลาดหนักมาก! ฉากกำลังจะเข้าด้ายเข้าเข็ม มีของที่ไม่น่าจะมีโผล่มาได้ยังไง? งงเลยค่ะออเจ้า!
14. เมนส์มาหลังกินยาคุมฉุกเฉินก็แปลว่า พสพ.ครั้งที่ไม่ป้องกันนั้นไม่เกิดการตั้งครรภ์ค่ะ ส่วนที่เมนส์รอบต่อมายังไม่มาก็เป็นผลข้างเคียงของยาคุมฉุกเฉิน พสพ.ครั้งต่อไป ก็ตกลงกันให้ดีว่าจะป้องกันอย่างไร ถ้าตกลงกันแล้วว่าจะสวมถุงยางก็ต้องทำตามนั้น อย่าไปตกลงกันตอนเข้าด้ายเข้าเข็มเพราะผู้ชายหน้ามืดพอจะเอา อะไรก็รับปากได้แต่ไม่ทำตามที่บอก
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔