ที่มาของสำนวน ขนมผสมน้ำยา ขนมดังกล่าวคือขนมจีน โดยปกติขนมจีนใช้กินกับน้ำยาหรือน้ำพริกหรือแกงเผ็ด ขนมจีนน้ำยาเป็นอาหารไทยยอดนิยมอย่างหนึ่งมาแต่โบราณ ขนมจีนน้ำยาจะอร่อยต้องมีปริมาณขนมจีนและน้ำยาเหมาะสมกัน ถึงจะออกรสชาติ และอร่อย ดังนั้น ขนมผสมน้ำยานั้นจึงหมายถึง พอดีกัน จะว่าข้างไหนดีกว่ากันก็ไม่ได้ นั่นเองรศ.ม.ล.จรัลวิไล จรูญโรจน์ หัวหน้าสาขาวิชาภาษาไทย คณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน เสริมว่า --- "เพราะสระออ เป็นสระยาว เวลาพูดเร็วๆ ก็จะกร่อนไป จากพอสมกลายเป็นผสม ในพจนานุกรมปี 2525 ยังเก็บว่าผสมน้ำยา แต่เราก็ทราบว่าจริงๆ มันไม่ใช่ผสม เพียงแต่เราพูดกร่อนกันจนจำเป็นต้องยอมรับ พอสม คือพอสมควรกัน หมายถึงขนมจีนมีปริมาณสมควรพอดีกันกับน้ำยา ความหมายคือ ไม่ได้ดี ไม่ได้เลวทั้งคู่ ไม่ได้เก่ง ไม่ได้แย่ ไม่ต้องเปรียบเทียบกันหรอก"
แม้มีผิดเพี้ยนเปลี่ยนไป แต่ก็เป็นเรื่องน่ารู้ของภาษา ที่ทำให้สำนวนไทยเป็นอีกแหล่งข้อมูลชั้นดี ที่บอกถึงวิถีวัฒนธรรมความเป็นอยู่แล้ว ยังเป็นที่มาของสำนวนอีกด้วย.
สำนวนไทย สุภาษิต คำพังเพย ที่มีความหมายใกล้เคียงกันได้แก่
- ขนมผสมน้ำยา
- ขิ่งก็ราข่าก็แรง
- ไม้เบื่อไม้เมา
- ขนม หมายถึง [ขะหฺนม] น. ของกินที่ไม่ใช่กับข้าว มักปรุงด้วยแป้งหรือข้าวกับกะทิหรือนํ้าตาล, ของหวาน, ทางเหนือเรียกว่า ข้าวหนม.
- ผสม หมายถึง [ผะ-] ก. รวมกันเข้า. (ข. ผฺสํ).
- น้ำยา หมายถึง น. อาหารคาวอย่างหนึ่ง ลักษณะอย่างแกงกะทิ กินกับขนมจีน มีรสค่อนข้างเค็ม ทำด้วยเนื้อปลาต้ม โขลกกับเครื่องแกงผสมกระชาย กินกับถั่วงอกลวก ใบแมงลักเป็นต้น
ตัวอย่างการใช้งานสำนวนไทยที่กล่าวว่า ขนมผสมน้ำยา
- “พูดกันตรง ๆ ฉันว่าคู่นี้มัน ขนมพอสมน้ำยา อย่าไปเข้าข้างคนไหนเลย”
- เราต่างก็เป็นขนมผสมน้ำยาไม่มีใครดีเลวไปกว่ากันหรอก
- สิ่งที่ทำมานี้เหมือนขนมผสมน้ำยา
- เขาทั้งคู่ก็เหมือนขนมผสมน้ำยา ต่างคนต่างคุยโม้ โอ้อวดว่าตัวเองเก่ง มีความสามารถเหนือกว่าอีกฝ่าย แต่สุดท้ายแล้วก็ไม่มีใครดีกว่าใคร
- ดารากับคนรวยก็เหมือนขนมผสมน้ำยา สังคมชอบมองว่าดาราชอบจับคนรวย แต่จริงๆแล้วคนรวยก็ชอบรูปร่างหน้าตา ความมีชื่อเสียงของดาราเหมือนกัน สุดท้ายหวังผลทั้งสองฝ่าย ไม่มีฝ่ายไหนดีไปกว่ากัน
- “ขนมจีนน้ำยา” คือ ขนมจีนกับน้ำยาจะต้องผสมให้ได้ส่วนพอเหมาะ จึงจะรับประทานอร่อย ต้องกะส่วนให้มีสัดส่วนเข้ากันพอดีทั้งสองฝ่าย เมื่อรับประทานแล้วเกิดอร่อยไม่ใช่ว่าขนมจีนอร่อย หรือน้ำยาอร่อย แต่ควรอร่อยด้วยกันทั้งสองอย่าง
- ขนมพอสมกับน้ำยา เคยพูดว่า ขนมผสมน้ำยา แปลว่า เข้ากันเป็นปี่เป็นขลุ่ย จีดชืดเป็นน้ำยาเย็น เคยพูดว่า จืดชืดเป็นยาเย็น แสดงกิริยาว่า กินของต้องกินร้อนๆ ..
- สำนวนไทยท่านว่าไว้ “คำพูด. ... ต้องยอมรับว่า หัวหน้าพรรคกับเลขาธิการพรรค “อนาคตใหม่” ช่างเหมาะสมเป็นคู่ตุนาหงันเยี่ยง “ขนมผสมน้ำยา” โดยแท้.
- ทั้งฝ่ายค้าน และฝ่ายรัฐบาล ต่าเขี้ยวลากดินทั้งคู่ไม่มีใครด้ยกว่ากัน เหมาะสมเท่าเทียมกันยังกับ “ขนมผสมน้ำยา” จริงๆ
- สส.พรรคฝ่ายร่วมรัฐบาล ต่างมีปูมหลังที่ไม่ธรรมดาทั้งนั้น โดยส่วนมากจะเป็นที่ดูดมาจาก สส.ฝ่ายตรงข้ามเสียส่วนใหญ่ ช่างเหมาะสมกันปาน “ขนมผสมน้ำยา” จริงๆ มีแต่คนเลวๆทั้งนั้นที่ไปเก็บเอามาเป็นพวก.
- ปารีณา และพ่อต่างคนต่างมีข้อดีที่พอๆกัน ยังกะ“ขนมผสมน้ำยา” ทำความผิด โดยที่ไม่ยอมรับผิด ซ้ำยังตีมึนไปฟ้องคนไม่ผิดอีกเลวจริงๆ