สำนวนไทยที่ว่า กินน้ำไม่เผื่อแล้ง ใช้ในการกล่าวถึงคนที่มีอะไร ใช้หมดในทันที โดยไม่ได้วางแผนการใช้ให้เหมาะสมโดยส่วนหมากจะหมายถึงใช้เงินที่ได้มาอย่างสุรุ่ยสุร่ายโดยไม่ได้ตระหนักถึงว่าวันต่อไป หรือเดือนถัดไปจะใช้เงินจากไหน ซึ่งการกระทำดังกล่าวนั้นถือว่าอันตรายมาก ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความประมาทในการใช้ชีวิตที่ไม่รู้จักแบ่งสัดปันส่วนการใช้เงินทอง ซึ่งอาจจะทำให้ชีวิตลำบากมากขึ้นในอนาคต
ที่มาของสำนวนนี้น่าจะมาจากเนื่องจากในสมัยโบราณนั้นในพื้นที่ทุรกันดารนั้นในช่วงหน้าฝนจะมีฝนมาก แต่ว่าไม่มีระบบการจัดเก็บน้ำที่ดีพอจนทำให้ในช่วงหน้าแล้งนั้นน้ำสำหรับอุปโภคบริโภคนั้นเหลือน้อย หรือหายากเนื่องจากว่าตามแหล่งน้ำต่างๆน้ำจะแห้งขอดจนใช้งานไม่ได้เลย ซึ่งน้ำในส่วนที่กักเก็บไว้ก็มีจำกัดดังนั้น หากใช้น้ำที่เก็บไว้อย่างสิ้นเปลืองก็จะทำให้น้ำที่สำหรับอุปโภคและบริโภคนั้นหมดไปก่อนหน้าฝนจะมา ซึ่งจะทำให้ลำบากต้องไปหาน้ำสำหรับดื่มกินที่อื่นที่ระยะทางไกลทำให้ลำบากมากนั่นเอง
- กิน หมายถึง ก. เคี้ยว เช่น กินหมาก, เคี้ยวกลืน เช่น กินข้าว, ดื่ม เช่น กินนํ้า, ทำให้ล่วงลำคอลงไปสู่กระเพาะ
- น้ำ หมายถึง น. สารประกอบซึ่งมีองค์ประกอบเป็นธาตุไฮโดรเจนและออกซิเจนในอัตราส่วน ๑ : ๘ โดยนํ้าหนัก เมื่อบริสุทธิ์มีลักษณะเป็นของเหลว ใส ไม่มีสี กลิ่น รส มีประโยชน์มาก เช่นใช้ดื่ม ชำระล้างสิ่งสกปรก, โบราณถือว่าเป็น ธาตุ ๑ ในธาตุ ๔ คือ ดิน นํ้า ไฟ ลม, ใช้เรียกสิ่งอื่นที่มีลักษณะเป็นนํ้าหรือเหลวเหมือนนํ้า เช่น นํ้าตา นํ้าปลา นํ้าส้ม
- ไม่ หมายถึง ว. มิ, คำปฏิเสธความหมายของคำที่อยู่ถัดไป เช่น ไม่กิน ไม่ดี, ถ้าอยู่ท้ายคำ ต้องมีคำ หา อยู่หน้า เช่น หากินไม่.
- เผื่อ หมายถึง ว. สำรอง เช่น กักนํ้าไว้เผื่อแล้ง
- แล้ง หมายถึง น. หน้านํ้าแห้ง, ฤดูไม่มีฝน, ในคำว่า หน้าแล้ง ฤดูแล้ง.
ตัวอย่างการใช้งานสำนวน กินน้ำไม่เผื่อแล้ง ในประโยคต่างๆ
- กินน้ำไม่เผื่อแล้ง. กินน้ำไม่เผื่อแล้ง ทุกข์ยาก. ต้องอยู่อย่างลำบาก แน่แท้. ชีวิตที่ตรำตราก ว้าวุ่น. เริ่มใหม่มุ่งมั่นแก้ ใฝ่ใช้พอเพียง .
- ประวิตรได้รับถุงยังชีพจากการช่วยเหลือน้ำท่วม เมื่อได้มากินของช่วยเหลือนั้นจนหมดลงในทันที โดยไม่คิดว่าพรุ่งนี้ถ้าไม่ได้รับความช่วยเหลือจะกินอะไร
- ธรรมนัสได้รับค่าจ้างรายเดือนมา ก็ชักชวนเพื่อนไปเที่ยวกินเหล้าจนเสียเงินไปจำนวนมาก โดยไม่คิดเลยว่าเวลาที่เหลืออีกทั้งเดือนจะมีเงินเหลือพอใช้หรือไม่.
- หากกินน้ำไม่เผื่อแล้งจะลำบาก สวมหน้ากากคบกันหันเข้าหา. สมองขี้เลื่อยสมองทึบหมดปัญญา ร่มไม้ชายคาพึ่งพาอาศัยกัน. ถ้ายาวบั่นสั้นต่อจะดีกว่า.
- กินน้ำไม่เผื่อแล้ง กินเผื่อแล้งก็กินไม่ไหวนะเนี่ยะ ฝนตกก็แช่ง ฝนแล้งก็ด่า สำนวนนี้คุ้นมาก ต้องต่อด้วยว่า มนุษย์ขี้เหม็นเคี่ยวเข็ญเทวดา อิอิ ผักขนมต้มยำ เพิ่งเคยได้ยินเหมือนกัน.
- คุณสมศักดิ์นี่กินน้ำไม่เผื่อแล้งจริง ๆ พอได้เงินปันผลก็เอามาเลี้ยงเพื่อนหมดไม่เก็บไว้เป็นค่าเล่าเรียนลูกบ้างเลย
- ประยุทธ และรัฐมนตรีเร่งใช้เงินงบประมาณในการซื้ออาวุธมาประจำการในช่วง 5 ปีที่เข้ามารับตำแหน่งด้วยการยึดอำนาจ ทำแบบเร่งรีบเหมือน กินน้ำไม่เผื่อแล้ง ยังกับจะมีสงครามในปี สองปีนี้ เข้ามาแล้วคาดว่าน่าจะรีบกอบโกยเอาส่วนต่างมาใช้ให้พรรคพวก.
- เด็กชายแดงใช้เงินเดือนที่พ่อและแม่ให้หมดอย่างรวดเร็วภายใน 2 วันโดยไม่คิดว่าอีก 29 วันที่เหลือจะใช้เงินที่ไหน กินน้ำไม่เผื่อแล้ง แบบนี้โตมาใช้ชีวิตลำบากแน่นอน