อธิบายความ ปากนั้นมีไว้สำหรับกินอาหาร และ พูดในสิ่งที่สมควรจะพูด สร้างสรรค์ และ ตาก็มีไว้สำหรับมองดู พิจารณาสิ่งต่างๆ สำนวนไทยที่กล่าวว่า “ ขุดด้วยปาก” ก็หมายถึงการพูดขุดคุ้ยเรื่องราวต่างๆที่ไม่ดีไม่งามของคนอื่นทั้งเท็จบ้างจริงบ้างออกมาประจานให้คนอื่นรับรู้รับฟัง ซึ่งเป็นการกระทำที่ไม่เหมาะสม เพราะการติฉินนินทาคนอื่นนั้น เป็นกิริยาของคนที่ไม่รู้จักดีชั่ว อะไรควรทำและอะไรไม่ควรทำ คนเช่นนี้ควรที่จะหลีกหนีไปให้ไกล และ “ ถากด้วยตา “ ก็คือ กิริยาการมองดูคนที่ตนเอง “ ขุดด้วยปาก ” หรือนินทาว่าร้ายไปนั้น ด้วยสายตาที่เหยียดหยาม หรือ เยาะเย้ย ซึ่งเป็นการกระทำของคนที่ไม่มีความคิด และไม่เหมาะสม ดังนั้น สำนวนขุดด้วยปาก ถากด้วยตา นั้นใช้ในการกล่าวถึงกิริยาที่ไม่เหมาะสมที่ทั้งนินทา ว่าร้ายคนอื่น และ การมองคนอื่นด้วยสายตาดูถูกเหยีดหยามนั่นเอง.
- ขุด หมายถึง ก. โดยปริยายหมายถึงอาการที่คล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น ขุดเรื่องเก่า ๆ ขึ้นมาพูด, ขุดคุ้ย หรือ คุ้ยเขี่ย ก็ว่า.
- ด้วย หมายถึง ว. คำแสดงกริยารวมหรือเพิ่ม เช่น สวยด้วยดีด้วย, แสดงกริยาร่วมกันหรือในทำนองเดียวกัน เช่น กินด้วย, แสดงความขอร้อง เช่น ช่วยด้วย บอกด้วย.
- ปาก หมายถึง น. ส่วนหนึ่งของร่างกายคนและสัตว์ อยู่ที่บริเวณใบหน้า มีลักษณะเป็นช่องสำหรับกินอาหารและใช้สำหรับเปล่งเสียงได้ด้วย
- ถาก หมายถึง ว. เฉียง ๆ, ถูกผิว ๆ, เช่น ฟันถากไป.
- ตา หมายถึง น. ส่วนหนึ่งของร่างกายคนและสัตว์ ทำหน้าที่ดู
ตัวอย่างการใช้งานสำนวนไทยที่กล่าวว่า ขุดด้วยปาก ถากด้วยตา
1. คนจนอย่างเราคงไม่เป็นที่ต้อนรับในสังคม เพราะไม่ว่าจะไปไหนก็จะมีแต่คนรังเกียจถึงขนาดขุดด้วยปากถากด้วยตา2. เขารู้สึกโกรธจนทำอะไรไม่ถูกเพราะ ถูกหญิงสาวที่เขาหมายปองมาตั้งแต่ยังเด็ก แสดงอาการเหยียดหยามถึงขนาดขุดด้วยปากถากด้วยจา
3. ขุดด้วยปาก ถากด้วยตา หมายถึง ชอบพูดค่อนขอด ด่าว่า และใช้หางตาเยาะเย้ยถากถาง.
4. ขุดด้วยปาก ถากด้วยตา ” ความหมาย สำนวนนี้หมายถึงแสดงอาการเหยียดหยาม ย่ำยีด้วยสายตาและทางวาจา – ขุดด้วยปาก มีความหมายว่า คุ้ยหรือค้นเอาเรื่องเก่ามาเปิดเผยหรือพูดจาทิ่มแทงให้เขาเสียหาย – ถากด้วยตา มีความหมายว่า มองด้วยสายตาเหยียดหยามเหมือนใช้มีดถาก ( ถาก หมายถึง อาการที่ใช้ของมีคมเช่นมีดหรือขวาน ปาดเอาส่วนนอกหรือเปลือกของต้นไม้ออก)
5. อย่าฟังเสียงดูถูกจากคนไม่สำเร็จ พวกที่ชอบ อย่าฟังเสียงแนะนำจากคนไม่รู้ทาง ขุดด้วยปาก ถากด้วยตา ทำไม่ได้หรอก! เสียเวลาเปล่า! ... หลายๆคนอาจเคยได้ยินประโยคที่ว่าคำดูถูก คือยาชูกำลังจงอย่าเสียใจ.
6. หลายๆคนอาจเคยได้ยินประโยคที่ว่าคำดูถูก คือยาชูกำลังจงอย่าเสียใจ ที่โดนดูถูก ขุดด้วยปาก ถากด้วยตา ไม่ว่าจะโดนเพราะสาเหตุใดก็ตาม จงมองว่านั่นคือคำเตือนว่าจงพยายาม ...
7. ดูถูกคืออะไร? นี่ไม่ใช่การเป็นศัตรูที่ง่าย แต่ก็ไม่ได้เปิดความเกลียดชัง บทความของเราจะมีคำแนะนำพร้อมคำว่า "ดูถูก" ขุดด้วยปาก ถากด้วยตา ในวรรณคดีตัวอย่างของการใช้คำนามนี้พบได้มากมาย ประโยคด้านล่างที่นำเสนอด้วยคำว่า "ดูถูก" ถูกนำมาจากเรื่องราวและนวนิยายของนักเขียนชาวรัสเซีย
8. ชอบประโยคนึงที่พึ่งอ่านเจอมา... “อย่าดูถูกอาชีพคนอื่น ทั้งๆที่ตัวคุณเองก็ยังต้องพึ่งพาอาชีพเขา” ... อย่าขุดด้วยปาก ถากด้วยตา บางคนตัดสินดูถูกแล้ว ทั้งๆที่ยังไม่เคยได้สัมผัสเลยว่าจริงๆมันเป็นไง.
9. ประโยคสั้นๆนี้อาจทำให้หัวหน้าหลายคนรู้สึกไม่อยากฝากฝังอะไรกับเรานัก เพราะมันเป็นการบ่งบอกถึงความไม่เอาใจใส่ และขาดความรับผิดชอบ อย่าขุดด้วยปาก ถากด้วยตา ของหัวหน้าบางคน
10. หนุ่มน้อยลูกชาวนา โดนดูถูกคิดเลขไม่เป็น เปลี่ยนเป็นแรงฮึดจนสอบติดตำรวจ ... ไม่สนพวกขุดด้วยปาก ถากด้วยตา “ความรู้ คือใบเบิกทางของชีวิต” เป็นประโยคที่หลายต่อหลายคนพิสูจน์แล้วว่าจริงในยุคนี้
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔