น้ำพริก นั้นมีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา โดยคำว่า "น้ำพริก" มีความหมายมาจากการปรุงอาหารด้วยการนำสมุนไพร พริก กระเทียม หัวหอม เครื่องเทศที่มีกลิ่นแรง มาโขก บด รวมกัน เพื่อใช้สำหรับจิ้มกับผักเคียงต่างๆเช่น ดอกแค มะเขือยาว แตงกวา ถั่วฝักยาว มะเขือม่วง ถั่วพู สัตว์น้ำต่าง ๆ เช่น ปลา กุ้ง
เพราะว่าคนในสมัยโบราณนิยมบริโภคสัตว์น้ำมากกว่าสัตว์บก จึงได้ทำการคิดค้นน้ำพริกขึ้นเพื่อเพิ่มรสชาติ และดับกลิ่นคาวของสัตว์น้ำต่าง ๆ น้ำพริกถูกใช้เป็นส่วนประกอบของอาหาร หรือใช้ในการรับประทานเป็นกับข้าวก็ได้ และยังได้รับความนิยมมากตั้งแต่อดีตจนมาถึงปัจจุบัน
น้ำพริกถ้วยเก่านั้นหมายถึง ไม่ว่าจะไปอยู่แห่งหนตำบลไหน ไปแต่งงานใหม่แล้วกี่รอบก็จำใจต้องกลับมาหาภรรยาคนเดิม เพราะว่าติดใจในฝีมือน้ำพริก ที่ภรรยาคนนี้เป็นคนทำนั่นเอง ซึ่งเป็นที่ทราบกันดีว่า เสนห์ปลายจวักนั้นผัวรักจนตาย สำนวนนี้ใช้ในการ เปรียบเทียบถึงชายผู้ที่ไม่สามารถลืมภรรยาคนเดิมได้นั่นเอง
- กิน หมายถึง ก. เคี้ยว เช่น กินหมาก, เคี้ยวกลืน เช่น กินข้าว, ดื่ม เช่น กินนํ้า, ทำให้ล่วงลำคอลงไปสู่กระเพาะ
- น้ำพริก หมายถึง น. อาหารชนิดหนึ่ง ปรุงด้วยกะปิ กระเทียม พริกขี้หนู มะนาว เป็นต้น ใช้เป็นเครื่องจิ้มหรือคลุกข้าวกิน ใช้นํ้าปลาหรือนํ้าปลาร้าแทนกะปิก็มี เช่น นํ้าพริกปลาร้า นํ้าพริกปลาย่าง ใช้ของเปรี้ยวอื่น ๆ เช่น มะขาม มะดัน มะม่วง แทนมะนาวก็มี เรียกชื่อต่างกันไปตามเครื่องปรุง เช่น นํ้าพริกมะขาม นํ้าพริกมะดัน นํ้าพริกมะม่วง, อาหารคาวอย่างหนึ่ง ลักษณะอย่างแกง มี ๓ รสแต่ค่อนข้างหวาน ทำด้วยถั่วทองคั่วแล้วโขลก เนื้อกุ้งโขลก ผสมกับกะทิ และเครื่องปรุงรส กินกับเหมือดคือผักบางอย่าง ใช้กินกับขนมจีน, เครื่องปรุงแกงเผ็ด แกงคั่ว หรือ แกงส้ม.
- ถ้วย หมายถึง น. ภาชนะก้นลึก มีรูปต่าง ๆ สำหรับใส่นํ้าหรือของบริโภคเป็นต้น เช่น ถ้วยนํ้าร้อน ถ้วยนํ้าพริก ถ้วยตะไล โดยมากเป็นเครื่องเคลือบดินเผา ที่ทำด้วยแก้วหรือสิ่งอื่น ๆ ก็มี
- เก่า หมายถึง ว. ไม่ใหม่ เช่น ผ้าเก่า ของเก่า, คำนี้เมื่อใช้ประกอบกับคำอื่น ๆ มีความหมายต่าง ๆ กัน แล้วแต่คำที่นำมาประกอบ เช่น มือเก่า หมายถึง ชำนาญ, หัวเก่า หมายถึง ครึ ไม่ทันสมัย, รถเก่า หมายถึง รถที่ใช้แล้ว.
ตัวอย่างการใช้งานสำนวนไทยที่กล่าวว่า กินน้ำพริกถ้วยเก่า ในประโยค
- เมื่อประยุทธหมดตัว ผู้หญิงแต่ละคนก็เลิกราไปเขาเลยสำนึกได้ว่าไม่มีใครดีเท่าภรรยาอีกแล้ว จึงกลับมากินน้ำพริกถ้วยเก่า
- ยุคสมัยมันเปลี่ยนไปแล้ว ปัจจุบันหนุ่มสาวแต่งงานกันไปไม่ทันไรก็เลิก ไม่เหมือนรุ่นก่อนๆ ที่เขากินน้ำพริกถ้วยเก่ากันได้เป็น 20 ปี.
- 'น้ำพริกถ้วยเก่า' หมายถึง ภรรยาที่แต่งงานหรืออยู่กินด้วยกัน อาจจะแค่สักระยะหนึ่งหรือนานแล้วอันนี้ก็แล้วแต่ตัวผู้ใช้ บางคนอาจคิดว่าแค่น้ำพริกถ้วยเก่าจะมีอะไรให้พูดถึงมากมายนัก.
- น้ำพริกถ้วยเก่า เอาอะไรมาแลกก็ไม่ยอม น้ำพริก 1 ถ้วย มีอะไรมากกว่ารสชาติเผ็ด เค็ม เปรี้ยว ที่ช่วยให้เจริญอาหารกินข้าวแกล้มผักได้มากกว่าปกติ.
- สาวท้อง 6 เดือนตรอมใจ ผัวทิ้งไปกินน้ำพริกถ้วยเก่า เครียดลูกเกิดมาไม่มีพ่อ ไม่รักแล้วมาแต่งงานด้วยทำไม? สาวท้อง 6 เดือนช้ำ หลังสามีเห็นเป็นของตาย ไม่ใส่ใจ แต่กลับไปดูแลเมียเก่า.
- ถ้าน้ำพริกถ้วยเก่ามันเริ่มจืด บางครั้งก็อยากกินน้ำพริกรสอื่นดูบ้างจะดีไหมนะ?
- โมเมนต์ ฮิวโก้ - ฮาน่า โพสต์หยอกกัน ก่อนจบด้วยคำพูดเฉียบ กินน้ำพริกถ้วยเก่า เผ็ดสุด !
- ข้าวผัดน้ำพริกลงเรือ. ขอเรียกง่ายๆ ว่า ข้าวผัดน้ำพริกถ้วยเก่า. เนื่องจากว่า น้ำพริกกะปิ. กินไปกินมา… มันเหลือเศษ มีคนหัวดี (มากๆ). จับมาผัดใส่กับข้าวสวย.
- เพื่อไทย “กินน้ำพริกถ้วยเก่า”. การเดินทางไปรวมตัวกันที่เขตปกครองพิเศษเกาะฮ่องกงของคนเพื่อไทย สะท้อนให้เห็นว่า กลุ่มก๊วนการเมืองนี้ .
- แต่ถ้าใครที่ชอบกินน้ำพริกจะรู้ว่า ไม่ว่าจะเจออาหารเลอเลิศเพียงไหน ถึงเวลาก็คิดถึงน้ำพริกที่บ้านนั่นแล. การเปรียบเปรยของน้ำพริกถ้วยเก่า ก็คงเหมือนกับน้ำพริกในโลกของธุรกิจ ..