สำนวนไทยที่กล่าวว่า ตีตนก่อนไข้นั้น คนบางคนนั้น วิตกทุกข์ร้อนถึงเรื่องที่ยังไม่เกิดขึ้น โดยมักนึกวาดภาพที่น่ากลัวไปต่าง ๆนานา วิตกกังวลในเรื่องต่างๆแล้วก็กลัวเสียเอง คนอย่างนี้โบราณเรียกว่า "ตีตนก่อนไข้" คือ ยังไม่ป่วยเลย แต่คิดว่าตนป่วยเสียแล้ว ซึ่งแน่นอนใจเป็นนาย กายเป็นบ่าวพ่อจิตใจเริ่มไม่เข้มแข็งร่างกายก็พลอยอ่อนแอไปด้วย การวิตกกังวลจนเกินเหตุไปก็ไม่ดี เพราะจะทำให้เรานั้นไม่กล้าที่จะทำอะไร กลังแต่ความผิดพลาดล้มเหลวหรือ ทำอะไรไม่ได้เต็มที่เพราะว่าเรากังวลว่ามันจะไม่สำเร็จ
ที่มาของสำนวนนี้ มาจากการที่เรารู้สึกปวดหัวตัวร้อน เหมือนจะเป็นไข้แต่ก็ไม่ได้เป็นไข้จริง ๆเพราะว่าอาจจะแค่ร้อนเพราะว่าอากาศร้อนหรือกินอาหารที่ให้พลังงานสูงจนทำให้ร่างกายเผาผลาญมากเกินไป จนทำให้ตัวร้อนแต่ก็เกิดความกังวลว่าจะเป็นไข้ไม่สบายจริงแล้วคิดมากจนเกิดอาหารปวดหัวร่วมด้วย นั่นเอง
- ตี หมายถึง ก. เอามือหรือไม้เป็นต้นฟาดหรือเข่นลงไป เช่น ตีเด็ก ตีดาบ, ตบเบา ๆ เช่น ตีพุง
- ตน หมายถึง น. ตัว (ตัวคน) เช่น ตนเป็นที่พึ่งของตน
- ก่อน หมายถึง ว. ใช้บอกลำดับเวลา หมายความว่า เดิม เช่น แต่ก่อนที่ผ่านมา วันก่อน เดือนก่อน, ลำดับแรก เช่น ก่อนอื่น หยุดก่อน รอก่อน.
- ไข้ หมายถึง น. อาการที่มีอุณหภูมิของร่างกายผิดจากระดับปรกติเนื่องจากความเจ็บป่วย. (อ. fever, pyrexia, pyrexy).
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวนไทยที่กล่าวว่า ตีตนก่อนไข้ ในประโยค
1. ตอนนี้ทั้งบ้านกับลังวุ่นวาย เพราะชาวบ้านกำลังตีตนก่อนไข้ หวาดกลัวกับข่าวที่มีกระแสออกมาว่าโลกจะแตก ในอีกไม่กี่เดือนข้างหน้านี้2. “มาร์ค” ฉะกดดันศาล รธน. เย้ยรัฐตีตนก่อนไข้ ยังไม่รู้ศาลฯ จะพิจารณาอย่างไร ชี้ศาลมีอำนาจวินิจฉัยร่างแก้ รธน. หรือแม้แต่ พ.ร.บ.เงินกู้ 2 ล้านล้าน และ พ.ร.บ.
3. ตำรวจแค่เรียกตัวคุณไปสอบสวน เป็นพยาน เนื่องจากคุณเป็นผู้พบเห็นเหตุการณ์ อย่าเพิ่งไปตีตนก่อนไข้เลย
4. - คนบางคนทุกข์ร้อนในเรื่องที่ยังไม่เกิดขึ้น นึกวาดภาพน่ากลัวไปต่างๆ นานา วาดแล้วก็กลัวเสียเอง คนอย่างนี้โบราณเรียกตีตนก่อนไข้ ยังไม่ป่วยเลย
5. วิษณุ" ชี้ปมถวายสัตย์ "นายกฯ" มีสิทธิ์ไม่ตอบ หวั่นเสียเหลี่ยม รับเรื่องไว้แล้ววินิจฉัยโดยไม่ส่งเรื่องไปศาลรัฐธรรมนูญก็มี หรือผู้ตรวจการฯจะไม่รับก็ได้ โดยบอกว่าไม่มีเหตุผลเพียงพอ แต่อย่าเพิ่งไปตีตนก่อนไข้ว่าจะถึงขั้นนั้น
6. ร่ำไห้นมหก "เป้ย" สารภาพตีตนก่อนไข้ ''หนูไม่ได้ตั้งใจสตอรว์เบอร์รีรอบ 2 หรอกค่า แต่เป็นเพราะว่าหนูตีตนไปก่อนไข้ ตีโพยตีพายจินตนาการไปเอง.
7. รองนายกฯ โบ้ย กก.สรรหาเลือกใช้วิธีสรรหาหรือทาบทามอีก 2 กกต เลยแล้วการเลือกตั้งงวดเข้ามาแบบนั้นถึงจะเร่งรัด อย่าเพิ่งไปตีตนก่อนไข้ ยังไม่มีใครคิด เพราะหลายคนยังไม่รู้ว่าจะใช้วิธีทาบทามได้ ถ้าพูดกันไปมากๆ
8. อย่าพึ่งตีตนก่อนไข้. น้องเพียง แกล้งลวงเพื่ออยากดูใจ ถึงพี่จะจนแค่ไหน มิได้รังเกียจสักนิด. หัวใจ ไม่มีใครคอยบัญชา จงเชื่อเถิดหนา พี่จ๋าพี่ยังมีสิทธิ์. ไม่ได้จงใจ ไม่ได้แอบใส่ยาพิษ.
9. ลั่นไม่ทำอะไรบ้าๆ บอๆ ให้รอคำชี้แจง ชี้เป็นประโยชน์ปฏิรูปศาล. รมว.สธ.การันตีปมดันแก้พรบ.ยา-อย่าตีตนก่อนไข้ย้ำร้านค้าต้องมีเภสัชประจำ
10. “บอกตามตรงว่าแม่เข็ดแล้ว” คุณปิยาพชรตีหน้าม่อยเอ่ยสารภาพเสียงอ่อน “จะว่าไปพริ้นซ์ก็ตีตนก่อนไข้เหมือนที่แม่พูดจริงๆ นั่นแหละ
11. คิ้วหางตก บ่งบอกถึง ความอ่อนน้อมถ่อมตน มักตีตนก่อนไข้ ขาดความเชื่อมั่น ขี้เกรงใจคน; คิ้วสามเหลี่ยม บ่งบอกถึง ความมานะ เด็ดเดี่ยวในการตัดสินใจ
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔