- กิน หมายถึง ก. เคี้ยว เช่น กินหมาก, เคี้ยวกลืน เช่น กินข้าว, ดื่ม เช่น กินนํ้า, ทำให้ล่วงลำคอลงไปสู่กระเพาะ
- บน หมายถึง บ. ในที่ซึ่งอยู่สูงหรือเหนือ เช่น นั่งอยู่บนเรือน วางมือบนหนังสือ มีหนังสือวางอยู่บนโต๊ะ.
- เรือน หมายถึง น. สิ่งปลูกสร้างที่ยกพื้นและกั้นฝา มีหลังคาคลุม สำหรับเป็นที่อยู่, ที่อยู่
- ขี้ หมายถึง น. กากอาหารที่ร่างกายไม่ต้องการแล้วขับถ่ายออกทางทวารหนัก, อุจจาระ, ราชาศัพท์ว่า พระบังคนหนัก, สิ่งที่ร่างกายขับถ่ายออกมาเกรอะกรังอยู่ เช่น ขี้ไคล ขี้รังแค ขี้หู ขี้ตา, ใช้ประกอบหน้าคำ หมายความว่า เป็นสิ่งที่สกปรก เช่น ขี้เลน ขี้ดิน ขี้ทราย, โดยปริยายหมายความถึงสิ่งที่ไม่ต้องการ เช่น ขี้ตะกั่ว, เศษหรือกากที่ออกมาจากสิ่งนั้น ๆ เช่น ขี้กบ ขี้เลื่อย.
- หลังคา หมายถึง น. ส่วนเบื้องบนของเรือนเป็นต้น สำหรับบังแดดและฝน.
ที่มาของสำนวน กินบนเรือนขี้บนหลังคา นี้มาจากในสมัยโบราณที่เอาลักษณะของแมวที่ไม่ดี โดยการกินอาหารแล้วขับถ่ายไม่เป็นที่โดยมักที่จะชอบไปขี้บนหลังคาบ้าน ซึ่งในสมัยก่อนนั้นหลังคาทำจาก ตับจาก หรือไม้ ซึ่งแมวชอบไปถ่ายไว้โดยปกติแล้ว คนจะอาศัยหลังคาไว้สำหรับรองน้ำสะอาดไว้ดื่มกิน เมื่อแมวไปขี้ใส่ไว้จึงไม่เหมาะที่จะนำน้ำดังกล่าวมาดื่มกิน จึงเอาแมวที่ทำไม่ดีนี้ มาเปรียบเทียบกับคนชั่วที่ไม่รู้จักบุญคุณคน และเป็นที่มาของสำนวนไทยที่กล่าวว่า กินบนเรือนขี้บนหลังคา นั่นเอง
ตัวอย่างการใช้งานสำนวนไทยที่กล่าวว่า “กินบนเรือนขี้บนหลังคา”
- เด็กคนนี้ช่างเนรคุณ กินบนเรือน ขี้บนหลังคาจริง ๆ ครอบครัวนี้ได้อุปถัมภ์เลี้ยงดู อยู่อย่างสุขสบาย แต่สุดท้ายกลับพาพวกมาขโมยของภายในบ้านได้
- ประยุทธผมให้โอกาสคุณ ส่งเสริมคุณ แต่คุณกลับกินบนเรือน ขี้บนหลังคา มาหาเรื่องใส่ร้ายป้ายสี จนผมต้องออกจากงาน
- กินบนเรือนขี้บนหลังคา ลูกจ้างร้านทองเพิ่งทำงานได้เดือนเดียว ริเป็นโจรหวังปล้น แต่ลูกสาวลงมาเห็นก่อน จึงกระเจิงไปคนละทาง ลูกสาวร้านทองเจ็บเล็กน้อย.
- กินบนเรือนขี้บนหลังคา หมายถึง เนรคุณ ไม่มีความกตัญญู ขยายความ - สุภาษิตสำนวนไทย คำว่า "กินบนเรือนขี้บนหลังคา" นิยมใช้กับคนที่มีนิสัยเนรคุณ ไม่รู้จักบุญคุญใคร ..
- กินบนเรือนขี้บนหลังคา”ศิริพร อำไพพงษ์”เสียงสั่นเพราะความไว้ใจ.
- สาวแฉเพื่อนรัก! กินบนเรือน ขี้บนหลังคา ยกระดับจากเพื่อน เป็นเมียน้อยพ่อ สาวผู้ใช้เฟซบุ๊กรายหนึ่ง ได้โพสต์ข้อความออกมาแฉพฤติกรรมของคนที่เป็นเพื่อนเข้ามาอาศัยอยู่ในบ้านเดียวกัน แต่กลับ กินบนเรือน ขี้บนหลังคา ตั้งแต่เริ่มขโมยของและเงินภายในบ้าน ยุยงให้ครอบครัวของผู้โพสต์ต้องทะเลาะกัน หนักไปจนถึงขั้นมีสัมพันธ์สวาทกับพ่อของผู้โพสต์ ทำให้บ้านแทบแตก
- จับ 'เพื่อนเนรคุณ' ตกงานให้ที่อยู่ที่กินกลับกินบนเรือนขี้บนหลังคา ข่มขืนลูกสาวเพื่อนวัย 10 ขวบ จนป่วยซึมเศร้า เด็กยันถูกกระทำหลายครั้ง.
- รวบ'เฒ่า71'บุกยิงหนุ่มรถตู้ แค้นกินบนเรือนขี้บนหลังคา จับแล้ว "ตาลุง" อดีตลูกจ้างกระทรวงเกษตรฯ บุกยิงหนุ่มรถตู้ดับ สารภาพคับแค้นสุมอก ส่งเสียเลี้ยงดูผู้ตายมาตลอด ทั้งให้เงินให้ทอง ...
- สำนวน "หมาเนรคุณ" นั้น บ่อยครั้งที่คนไทยนำมาเปรียบเทียบกับคนเป็นๆ โดยเฉพาะคนที่กินบนเรือนขี้บนหลังคา หรือคนที่ทรยศใครต่อใครได้ทุกเรื่อง ...
- ทั้งนี้นายชูวิทย์ ได้โพสต์ภาพข้อความ โดยยกสุภาษิต “กินบนเรือนขี้บนหลังคา” มาเปรียบเปรย พร้อมทั้งระบุว่า “แล้วชาวบ้านที่ไหนจะกล้าเลือกพรรคประชาธิปัตย์” ...
- เขาอุตสาห์ อุปการะช่วยเหลือนายสินมาตลอด แต่ คนเลวอย่างนายสินกลับให พวกมาปล้นบ้านเขา.ทําไมเขาต้องมาเจอคนที่กินบนเรือนขี้บนหลังคา แบบนี้ด้วยนะ” ..