สำนวนนี้ใช้เปรียบเทียบถึงคนที่ไม่รู้จักกาลเทศะในการพูดที่มักที่จะพูดแบบไม่เกรงใจใครโผงผางและไม่ได้สนใจ หรือใส่ใจว่าคนฟังนั้นจะรู้สึกอย่างไร อยากพูดอะไรก็พูดออกมา ถึงแม้ว่าสิ่งที่พูดนั้นจะเป็นความจริงก็ตามแต่ว่าควรที่จะมีวิจารณญาณว่าอะไรที่สมควรพูด และไม่สมควรพูดตามสถาณการต่างๆ วางตัวให้ถูกต้องก็จะน่าเคารพนับถือ เพราะฉะนั้นไม่สมควรที่จะพูดแบบขวานผ่าซาก
ที่มาของสำนวนน่าจะมาจากการที่ใช้ขวานตัดไม้ที่ตายนานแล้ว ซึ่งเป็นไม้ที่แห้งและเมื่อฟันลงไปก็จะทำให้ไม้ดังกล่าวแยกกอเป็นสองท่อนเลยทันที เพราะว่าไม้แห้งตายนานแล้ว ไม่เหมือนกับการตัดไม้ที่ยังเป็นๆอยู่ซึ่งยังคงความเหนียว และไม่แตกกจายทันทีที่ตัด หรือฟัน.
การพูดตรง ต่างกันกับพูดแรงๆ คนสมัยนี่ มักจะสับสน คิดว่าการพูดแรงๆ จนกระทั่งพูดหยาบคาย เป็นคนพูดตรง ๆ ซึ่งไม่ใช่คนละอย่างกัน การพูดตรง ๆ สามารถพูดแบบละมุนละม่อมได้ ซึ่งการพูดแบบละมุนละม่อมจะสามารถโน้มน้าวคนฟังให้เชื่ออย่างที่เราพูดได้มากกว่าการพูดแบบขวานผ่าซาก ซึ่งไม่มีประโยชน์ กลับทำให้คนฟังเกลียดหรือหมดความน่าเชื่อถือเสียอีก
- ขวาน หมายถึง [ขฺวาน] น. เครื่องมือสำหรับตัด ฟัน ผ่า ถากไม้ ทำด้วยเหล็กมีสันหนาใหญ่, ถ้าบ้องที่หัวบิดได้ สำหรับตัดและถาก เรียกว่า ขวานโยน ขวานปูลู หรือ ขวานปุลู, ถ้าด้ามสั้น สันหนา มีบ้องยาวตามสัน เป็นเครื่องมือของช่างไม้ ใช้ตัด ถาก ฟัน เรียกว่า ขวานหมู, ถ้าด้ามยาว ใบขวานใหญ่ เรียกว่า ขวานผ่าฟืน
- ผ่า หมายถึง ก. ทำให้แยกออกจากกันตามยาวด้วยมีดหรือขวานอย่างผ่าฟืน, โดยปริยายหมายถึง กิริยาที่ทำให้แยกออก เช่น ผ่าฝี ผ่าปากม้า
- ซาก น. ร่างของคนหรือสัตว์ที่ตายจนโทรมเหลือพอเป็นเค้าให้รู้ว่าเคยเป็นอะไร, สิ่งก่อสร้างที่ปรักหักพังแล้วเหลือพอเป็นเค้าให้รู้ว่าเคยเป็นอะไร.
ตัวอย่างการใช้งานสำนวนไทยที่กล่าวว่า ขวานผ่าซาก
1. เรามีเพื่อนผู้ชายเเท้ๆคนนึงค่ะ เป็นคนเฮฮา จริงใจกับเพื่อน ถึงไหนถึงกัน เเต่เค้าชอบมีปัญหากับเพื่อนในกลุ่มตลอด เพราะเค้าเป็นคนปากไวมาก พูดจาห้วนๆ ขวานผ่าซาก เวลาเพื่อนมีปัญหาเค้าก็ให้คำปรึกษาเเบบของเค้า ถ้าผิดนี่ด่าเป็นฟืนเป็นไฟ ปลอบไม่เป็น ให้กำลังใจไม่เป็น เวลาเพื่อนพูดก็ขัดตลอดมารยาทในการพูดนี่เเย่มากๆ2. ฉันกับมะลิเป็นเพื่อนที่สนิทกันมาก แต่ทุกคนชอบถามฉันว่าทำไมยังคบเป็นกับมะลิอยู่ สาเหตุหลักคงเป็นเพราะว่าเธอเป็นคนพูดตรง ๆ แบบขวานผ่าซาก รู้สึกอย่างไรก็พูดออกมาอย่างนั้น บางครั้งอาจจะไม่ถูกใจคนอื่น แต่สำหรับฉันรู้สึกว่าเธอเป็นคนที่มีความจริงใจดี ทำให้เราเป็นเพื่อนที่สนิทกัน
3. นี่คุณ อย่าไปใส่ใจคำพูดลุงแกเลย แกเป็นคนพูดขวานผ่าซากแบบนี้แหละ
4. นี่ลูก เราจะพูดอะไรต้องรักษาน้ำใจคนด้วย อย่าพูดขวานผ่าซากแบบนั้น คนฟังเขาจะเสียใจได้
5. ผมเป็นคนพูดขวานผ่าซาก พูดตรงๆ พูดอออกจากใจ ถ้าคำพูดใดๆที่กระทบจิตใจใคร ผมขออโหสิกรรมด้วยครับ
6. เขาเป็นคนมีจิตใจดี แต่ชอบพูดจาแบบขวานผ่าซาก ตรงไปตรงมา จนทำให้ถูกเข้าใจผิดอยู่บ่อยๆ
7. เด็กคนนี้พูดจาขวานผ่าซาก ไม่เกรงใจใคร ทำให้ผู้ใหญ่หลายๆคนไม่ชอบ
8. ประยุทธเป็นคนชอบพูดแบบ ขวานผ่าซาก จึงไม่มีใครชอบ เพราะคนส่วนใหญ่ ไม่ชอบฟังคำพูดแบบตรงๆ แม้ว่าเรื่องที่พูดจะเป็นเรื่องจริง แต่ก็ไม่อยากจะได้ยินแบบตรงๆ
9. คนไทยต่างจากชาวต่างชาติในเรื่องการพูด จะมีการประนีประนอม ใช้คำพูดอ้อมๆ ไม่พูดตรงๆ หรือไม่พูดอะไรที่แรงๆ ทำให้คนฟังไม่สบายใจ ต่างจากชาวต่างชาติ ที่มักจะพูดตรงๆ วิจารณ์กันตรงๆ แบบขวานผ่ซาก ซึ่งคนไทยจะรับไม่ค่อยได้.
10. พูดตรงไปตรงมา พูดขวานผ่าซาก กับพูดทุกคำที่คิด ไม่เหมือนกัน เป็นวจีกรรมที่ให้ผลต่างกัน พูดตรงไปตรงมา คือ พูดแบบไม่อำพราง ไม่หมกเม็ด ไม่อ้อมค้อม...
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔