“แมวไม่อยู่ หนูระเริง” หมายถึงอะไร ?

“แมวไม่อยู่ หนูระเริง” หมายถึงอะไร ? สำนวนไทยที่กล่าวว่า  “แมวไม่อยู่ หนูร่าเริง” หรือ แมวไม่อยู่หนูละเลิง หมายถึง เวลาที่ผู้ใหญ่ที่ตนเกรงกลัว หรือผู้ที่คอยคุมพฤติกรรมไม่อยู่ ผู้น้อยก็จะดีใจ มีความสุขร่าเริง สำนวนนี้เปรียบเปรยถึง เมื่อบ้านไหนที่แมวไม่อยู่หรือไม่มีแมว พวกหนูก็จะมีความสุขคึกคะนอง ออกมาหากินได้อย่างเพลิดเพลิน เพราะไม่ต้องกลัวแมวจะมาทำร้าย นั่นเอง

• แมว หมายถึง น. ชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิด Felis catus Linn. ในวงศ์ Felidae หัวกลมและสั้น มีเขี้ยว ๒ คู่ ขนยาวนุ่ม ตีนหน้ามี ๕ นิ้ว ตีนหลังมี ๔ นิ้ว ซ่อนเล็บได้ หางยาว สั้น หรือขอด มีหลายสี เช่น ดำ ขาว นํ้าตาล หรืออาจมีลายต่าง ๆ ส่วนใหญ่เลี้ยงไว้ตามบ้าน แมวไทยที่สวยงามและมีชื่อเสียงมากเช่น แมวสีสวาด แมววิเชียรมาศ
• ไม่ หมายถึง ว. มิ, คำปฏิเสธความหมายของคำที่อยู่ถัดไป เช่น ไม่กิน ไม่ดี, ถ้าอยู่ท้ายคำ ต้องมีคำ หา อยู่หน้า เช่น หากินไม่.
• อยู่  หมายถึง [หฺยู่] ก. พัก, อาศัย, เช่น เขาอยู่บ้านหลังนี้
• หนู หมายถึง น. ชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมหลายสกุล ในวงศ์ Muridae หัวอาจยาว หรือกลมและสั้น มีฟันแทะ ตีนคู่หน้าและคู่หลังมีข้างละ ๕ นิ้ว ไม่ซ่อนเล็บ หางยาวหรือสั้น มีอยู่ทั่วไปตามบ้านเรือนและในถิ่นธรรมชาติ มีหลายชนิด เช่น หนูพุกใหญ่ [Bandicota indica (Bechstein)] หนูท้องขาว [Rattus rattus (Linn.)] บางชนิดเป็นพาหะนำโรค เช่น กาฬโรค โรคฉี่หนู.
• ระเริง หมายถึง ก. ร่าเริงบันเทิงใจ, สนุกสนานเบิกบานเต็มที่, เช่น แมวไม่อยู่หนูระเริง อย่าระเริงจนเกินไป.

สำนวนสุภาษิต ” แมวไม่อยู่หนูละเลิง ” ปัจจุบันเพี้ยนเป็น “ “แมวไม่อยู่ หนูร่าเริง” ” ความหมาย สํานวนสุภาษิตนี้หมายถึงเวลาที่ผู้ใหญ่ที่ตนเกรงกลัว หรือผู้ที่คอยคุมพฤติกรรมไม่อยู่ ผู้น้อยก็จะดีใจ มีความสุขร่าเริง สำนวน สุภาษิต หรือคำพังเพยที่คล้ายคลึงกัน : หน้าไหว้หลังหลอก ละเลิง หมายถึง ก. เหลิงจนลืมตัวเพราะลำพองหรือคึกคะนอง เช่น หลงละเลิงจนลืมอันตราย. ซึ่งมีความหมายแตกต่างกันกับคำว่า ร่าเริง ซึ่งหมายถึง ว. สนุกสนาน, เบิกบานใจ, ยิ้มแย้มแจ่มใส.

“แมวไม่อยู่ หนูร่าเริง” ภาษาอังกฤษ 

สำนวนไทยดังกล่าวมีความหมายตรงกับสำนวนในภาษาอังกฤษที่กล่าวว่า “When the cat is away, the mice will play.” ซึ่งแปลว่า “เมื่อแมวหายไป เหล่าหนู ๆ จะเล่น ” ซึ่งมีความหมายใกล้เคียงกันกับสำนวนไทยที่ว่า “แมวไม่อยู่ หนูร่าเริง” นั่นเอง

ตัวอย่างการใช้งาน สำนวนไทยที่ว่า “แมวไม่อยู่ หนูร่าเริง”

1. นักเรียนต่างดีใจที่วันนี้คุณครูไปประชุมทำให้ไม่มีการเรียนการสอน เด็กๆเลยเล่นกันสนุกสนาน เสียงดังเจี๊ยวจ๊าว สมกับที่ว่าแมวไม่อยู่หนูร่าเริงจริงๆ
2. ช่วงนี้แมวไม่อยู่หนูร่าเริงเพราะตำรวจได้รับมอบหมายให้ไปดูแลความสงบในเหตุการณ์ชุมนุมประท้วง พวกแก๊งค์มอเตอร์ไซค์ซิ่งกวนเมืองจึงกลับออกมาสร้างความเดือดร้อนให้กับชาวบ้าน
3. วันนี้คุณครูระเบียบติดราชการ ไม่สามารถมาสอนเด็กๆได้ ทำให้พวกเด็กพากันวิ่งเล่นสนุกนาน ส่งเสียงดังไปทั่วโรงเรียน ตรงกับสำนวนไทยที่ว่า “ แมวไม่อยู่หนูละเลิง “
4. "แมวไม่อยู่ หนูร่าเริง" เป็นเรื่องธรรมดาค่ะ ที่พวกเราจะรู้สึกลั้ลลาๆ และร่าเริงได้อย่างเต็มที่ .
5. อย่าคิดว่า เขียนผิด หรือสะกดผิดนะคะ คำว่า ละเลิง เป็นคำเก่าที่มีความหมายว่า เหลิงจนลืมตัว ลำพอง หรือคึกคะนอง แต่ในปัจจุบันมักจะใช้ "แมวไม่อยู่ หนูร่าเริง"
6. ร้านแมวไม่อยู่ (หนูร่าเริง) ร้านแมวไม่อยู่ ชื่อร้านน่ารักแบบนี้รับรองว่าใครหลายๆคนต้องรุ้จักบ้าง ร้านนี้อยู่ข้างร้านสุกี้นะ ใครที่ตามรีวิว ก้จะทราบที่นะคะ เอาเป็นว่าใครที่ชอบจุ่มๆ ...
7. ถ่ายทอดความรู้สึกของคนที่ลั้ลลาเวลาที่แฟนไม่อยู่อันมีที่มาจากสำนวน “แมวไม่อยู่หนูร่าเริง” ซึ่งในเวลานั้นเรามักจะโหยหาความสนุกจากเพื่อนฝูง ...
8. แมวไม่อยู่หนูร่าเริงซะที่ไหน!!! เมื่อ "หม่ำ จ๊กมก" ต้องห่างอกเมียสุดที่รัก ต้องห่างอกภรรยาสาวสุดที่รัก ควงลูกสาว "เอ็ม บุษราคัม" ไปเข้าวัด ทำบุญ พร้อมทำงานที่นครพนม แค่เพียงวันเดียว
9. ไม่เชื่อลองแวะไปดูที่ศาลาว่าการ กทม.เสาชิงช้า ดูสิ พอตกบ่าย ก็เริ่มทยอยแต่งหน้าทาปาก หวีผมเดินทางกลับบ้านกันแล้ว เข้าทำนองแมวไม่อยู่ หนูร่าเริงชัดๆ
10. แมวไม่อยู่หนูร่าเริง. หลังสอบควิซย่อยเสร็จ เพื่อนๆ นัดกันไปดื่มนมที่ร้านประจำ. “เห้อ พวกเราคงได้ไปกันสามคนอีกแล้วสินะ”เพื่อนๆ พร้อมใจกันมองมายังเกวลิ

อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔