ที่มาของสำนวนนี้ มาจา นิทานเรื่องกระต่ายตื่นตูมที่มีเนื้อเรื่องว่า กระต่ายตัวหนึ่งนอนอยู่ใต้ต้นไม้ มีเสียงดังโครมสนั่นคิดว่าฟ้าถล่ม กระต่ายจึงได้วิ่งไปบอกเพื่อนสัตว์ให้หนี ราชสีห์เห็นดังนั้นจึงได้วิ่งไปดักหน้าและถามความเป็นไป เมื่อกระต่ายพาไปดูที่เกิดเหตุจึงได้รู้ว่าเป็นเพียงผลมะตูมเท่านั้น
กระต่าย ไม่พิจารณาให้ถ่องแท้เสียก่อนว่าเกิดอะไรขึ้น พอมีเหตุขึ้นมาก็เอะอะโวลวายจนทำให้คนอื่นเดือดร้อน โดยใช่เหตุ การกระทำดังกล่าววนั้นไม่เหมาะสม เพราะว่าอาจจะก่อความเสียหายให้กับคนอื่น และความรำคาญได้ และถ้าเกิดขึ้นบ่อย ๆ อาจจะทำให้กระต่ายนั้นหมดความน่าเชื่อถือ จนเกิดเป็นเด็กเลี้ยงแกะ หรือไม่มีคนเชื่อถืออีกต่อไป ดังนั้นก่อนที่จะตื่นตระหนกอะไร ควรที่จะศึกษาหรือสำรวจให้ถ่องแท้เสียก่อนที่จะทำอะไรออกไปนั่นเอง เหมือนดังเช่นราชสีห์ที่พิจารณาเหตุก่อนที่จะตื่นตระหนกไปทั้งป่านั่นเอง
สำนวนสุภาษิตนี้ ใช้ในการเตือนสติว่าไม่ควรตีตนไปก่อนไข้ หรือตื่นตระหนกกับอะไรที่ยังไม่ได้มีข้อมูล หรือทราบสาเหตุอะไรแน่ชัด เพราะอาจจะทำให้เกิดความเสียหายให้กับตน และสังคมได้ โดยนอกจากจะทำให้ตื่นตระหนกแล้วยังอาจจะผิดกฏหมาย ได้ด้วยนั่นเอง
- กระต่าย หมายถึง น. ชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในวงศ์ Leporidae หูและขนยาว ในประเทศไทยมีเพียงชนิดเดียวที่อาศัยอยู่ในป่า คือ กระต่ายป่า ชนิด Lepus peguensis Blyth ขนสีนํ้าตาล ใต้หางสีขาว อาศัยอยู่ในโพรงดินเหมือนกระต่ายต่างประเทศ ที่นำมาเลี้ยงตามบ้านซึ่งมีหลายชนิดและหลายสี เช่น ชนิด Oryctolagus cuniculus (Linn).
- ตื่น หมายถึง ก. ฟื้นจากหลับ เช่น ตื่นนอน, ไม่หลับ เช่น ตื่นอยู่
- ตูม หมายถึง ว. เสียงดังเช่นนั้น เช่น โดดนํ้าดังตูม เสียงปืนใหญ่ดังตูม ๆ.
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวนไทยที่กล่าวว่า กระต่ายตื่นตูม
- ประยุทธ ทำตัวเป็นกระต่ายตื่นตูมเชื่อข่าวว่าโลกจะแตก โดยไม่พิจารณาความเป็นไปได้เขาจึงลาออกจากงาน และขายทรัพย์สินทั้งหมด นำเงินมาใช้จ่ายหาความสุขใส่ตัวก่อนที่โลกจะแตก
- ในบราซิลซึ่งส่งผลให้คนตายและสูญหายหลายร้อยพร้อมกับสิ่งแวดล้อมเสียหายในวงกว้าง.
- ไม่ต้องตื่นตระหนก เป็นกระต่ายตื่นตูมไป!!! กระทรวงสาธารณสุข โดยการแถลงข่าว ทางกรมควบคุมโรคยืนยันไข้หวัดใหญ่ในฮ่องกงเป็นการระบาดตามฤดูกาล เป็นเชื้อที่พบได้ตามฤดูกาล
- ถ้าบุคลากรในองค์กร กำลังเกิดอาการที่เรียกว่า “กระต่ายตื่นตูมกับข่าวลือภายในองค์กร” พวกเราชาว HR จะต้องทำอย่างไร?
- สุภรณ์จวก”คุณหญิงหน่อย”กระต่ายตื่นตูม. แรมโบ้อีสาน องครักษ์พิทักษ์นายกตู่ มาแล้ว จวกเพื่อไทย คุณหญิงหน่อย ดูด ส.ส. แค่กระต่ายตื่นตูม กินปูนร้องท้อง.
- วิกฤติวายทูเค... ปีหน้า อย่าเป็นกระต่ายตื่นตูม. การมาเยือนของ ค.ศ.2000 อีก 1 ปีข้างหน้า เป็นที่หวาดหวั่นกันว่า จะเกิดผลกระทบหลายประการต่อระบบคอมพิวเตอร์ทั่วโลก .
- พลังงาน เป็นกระต่ายตื่นตูม กรณีพม่าปิดซ่อมท่อแก๊ส ในเดือนเม.ย. ทั้งที่พม่าปิดซ่อมทุกปี ติงรัฐบาลมีแต่โครงการประชานิยมกระตุ้นใช้พลังงาน .
- กระต่ายตื่นตูมตีความไปเรื่อย. แตงโม ภัทรธิดา คัมแบ็คไอจี โพสต์ข้อความแรกหลังมีข่าวเลิกหนุ่ม โตโน่ ภาคิน.
- มันอึดอัดใจมากกกกกกกก กับเรื่องราวของโลกที่เออล้นไปด้วยข้อมูลอันล้นทะลัก จนบางทีผมก็แทบสำลักข้อมูลตายเหมือนกัน คิดถึงนิทานเรื่อง “กระต่ายตื่นตูม”
- สุภาษิตที่หนูชอบคือ กระต่ายตื่นตูม หนูจะเขียนความหมายของกระต่ายตื่นตูมค่ะ ส่วนนี้หมายถึงอารมณ์ตื่นตกใจที่เหตูการณ์สรุปขึ้นเองอย่างไม่มีเหตุผล.
- วิดีโอที่มาของสำนวนสุภาษิต กระต่ายตื่นตูม ... ตำรวจก็แจ้งให้ทราบว่าเป็นการตั้งด่านปกติไม่มีอะไร แล้วให้รถผ่านไปได้ สรุป : ฉันตกใจเป็นกระต่ายตื่นตูมไปเอง ^^”.
- ทำเกินขอบเขต. สิ่งที่ส.ส.ทั้งสภา ควรตื่นตัวและให้ความสนใจจึงควรเป็นการบังคับใช้กฎหมายฉบับนี้อย่างถูกต้อง ไม่ใช่ มาทำตัวเป็นกระต่ายตื่นตูม ...
- กระต่ายตื่นตูม หมายถึง เมื่อได้ยิน ได้ฟังข่าวร้ายใดๆ ก็จะตื่นตกใจเพราะเชื่อในทันที โดยไม่พิจารณาเสียก่อนว่าเป็นจริงหรือไม่? ถ้าเชื่อโดยไม่พิจารณาให้ถ่องแท้.