สุภาษิตดังกล่าว แปลว่าทำอะไรดูเหมือนจะละเอียดถี่ถ้วนดี แต่ความจริงแล้วไม่รอบคอบ หรือบางทีก็ดูเหมือนจะใช้สอยอย่างประหยัดในบางเรื่องแต่อีกเรื่องหนึ่งกลับใช้จ่ายอย่างสุรุ่ยสุร่าย
- ถี่ หมายถึง ว. มีระยะหรือช่องว่างชิด ๆ กัน เช่น ตะแกรงตาถี่ หวีซี่ถี่, มีระยะเวลากระชั้นชิดกัน, ไม่ห่าง, เช่น รถมาถี่ มีลูกถี่ ซอยเท้าถี่ ๆ.
- ลอด หมายถึง ก. ผ่านเข้าไปในช่อง หรือใต้สิ่งที่มีพื้น หรือสิ่งที่ขวางอยู่เบื้องบน แล้วพ้นออกมาจากสิ่งนั้น เช่น ลอดใต้ถุน ลอดราว ลอดอุโมงค์.
- ตา หมายถึง น. ส่วนหนึ่งของร่างกายคนและสัตว์ ทำหน้าที่ดู
- ช้าง หมายถึง น. ชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม เป็นสัตว์บกที่ใหญ่ที่สุด ในวงศ์ Elephantidae ผิวหนังหนา สีดำหรือดำอมเทา รับสัมผัสได้ไว ขนสีดำ จมูกยื่นยาวเรียกว่า งวง ปลายงวงมีจะงอยสำหรับจับสิ่งของ ขมับทั้ง ๒ ข้างมีรูเปิดของต่อมน้ำมัน จะมีน้ำมันไหลออกมาเมื่อถึงวัย ขาใหญ่เป็นลำ กินพืช มี ๒ ชนิด คือ ช้างเอเชียและช้างแอฟริกา.
- ห่าง หมายถึง ว. ไกล เช่น ห่างหูห่างตา บ้านอยู่ห่างถนนมาก, บางทีใช้เข้าคู่กันเป็น ห่างไกล
- ลอด หมายถึง ก. ผ่านเข้าไปในช่อง หรือใต้สิ่งที่มีพื้น หรือสิ่งที่ขวางอยู่เบื้องบน แล้วพ้นออกมาจากสิ่งนั้น เช่น ลอดใต้ถุน ลอดราว ลอดอุโมงค์.
- เล็น หมายถึง น. ชื่อแมลงหรือสัตว์ขนาดเล็กมาก ที่กัดหรือทำให้เกิดความระคายเคืองต่อร่างกาย ซึ่งอาจหมายถึงพวกไร เหา เห็บ หมัด หรือมด.
สำนวนนี้ เดิมใช้ว่า ถี่ลอดตัวช้าง ห่างลอดตัวเล็น หมายความว่า ถี่หรือถี่ถ้วน แต่ว่าช้างกลับลอดได้ทั้งตัว นั้นคือไม่ถี่ถ้วนจริง ต่อมาได้กลายเสียงเป็น ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น มีช่องโหว่ซึ่งอาจทำให้เกิดความเสียหายได้.
"เล็นมันคือตัวอะไร?" เล็น" (Flea) จะหมายถึงแมลงตัวเล็กมาก ๆ โดยรวม เช่น ไร เหา เห็บ หมัด โลน หรือมดก็ได้ เดาว่าคนสมัยก่อนที่โดนแมลงเล็ก ๆ กัด คงขี้เกียจพินิจพิจารณาว่ามันเป็นตัวอะไรเพราะตัวมันเล็กมากก็เลยเรียกรวมๆกันไปว่า "เล็น"
ตัวอย่างการใช้งานสำนวน “ถี่ลอดตัวช้าง ห่างลอดตัวเล็น”
- โรงงานนี้เข้มงวดเรื่องการเข้าออกของผู้ไปติดต่อ แต่คนส่งกาแฟ คนส่งหนังสือพิมพ์ กลับเข้าออกได้ทุกห้อง ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็นแท้ ๆ.
- เจ้านายฉันเรื่องกินละก็คิดแล้วคิดอีก แต่ถ้าเป็นเรื่องแต่งตัวละก็ จ่ายเท่าไรก็ไม่ว่า เข้าตำรา ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น.
- เคยสงสัยไหม? "ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น" แล้ว "เล็น" น่ะ มันคือตัวอะไร? ถ้าพูดว่า "เสียน้อยเสียยาก เสียมากเสียง่าย" ใครฟังปั๊บก็จับความหมายได้ทันที
- การพูดนั้นง่ายกว่าการลงมือทำ บางคนพูดดี มีความละเอียดรอบคอบ แต่ ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น เอาเข้าจริงแล้วกลับเป็นคนที่ดีแต่พุดเท่านั้น การกระทำมักจะเป็นอีกแบบหนึ่ง เพราะการลงมือทำนั้นยากกว่าการพูดนั่นเอง
- นักวิชาการมักจะพูดจาดุดี มีความละเอียดรอบคอบน่านับถือ แต่บางคนก็ดีแต่พูดเท่่านั้นเอง ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น การปฏิบัตินั้นกลับทำอีกแบบ
- รัฐธรรมนูญ “ฉบับออกแบบเพื่อพวกเรา”. แต่สุภาษิตเขาบอกว่า “ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น” อันมีความหมายว่า แม้วางแผนมาอย่างดี แต่ก็ยังมีช่องโหว่.
- การทำโครงการประเภทใหม่ๆ ที่ไม่มีประสบการณ์ ก็ควรใช้บริการที่ปรึกษาเช่นกัน ช่วยกันมองต่างมุมแบบ “ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น”.
- ยากเป็นอย่างยิ่งที่จะถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น สำทับจากสภาความมั่นคงแห่งชาติ สำทับจากสำนักงานตำ รวจแห่งชาติ จึงหนักแน่น จริงจัง ไม่นานเกินรอ.
- รัฐธรรมนูญ "ฉบับออกแบบเพื่อพวกเรา". แต่สุภาษิตเขาบอกว่า "ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น" อันมีความหมายว่า แม้วางแผนมาอย่างดี แต่ก็ยังมีช่องโหว่.
- ท่านที่เกิดวันอาทิตย์ วันนี้ทุกสิ่งทุกอย่างมันกำลังเข้าทำนอง "ถี่ลอดตาช้างห่างลอดตาเล็น" ท่านเองต้องใช้ปัญญาไตร่ตรองก่อนตกลงแต่ละอย่างออกไป
- นายชูวิทย์ กมลวิศิษฎ์ อดีตหัวหน้าพรรครักประเทศไทย โพสต์เฟซบุ๊กระบุว่า ถี่ลอดตาช้าง ห่างลอดตาเล็น โบราณเขาบอก "เลือกนัก มักได้แร่"
- “นายกฯ”ที่แพ้โหวตในสภาฯ..ไม่มีใคร “อย่างหนา” เสนอหน้ากลับมาเป็นกันแล้ว ต้องตรวจสอบทุกอย่างให้ละเอียด อย่าให้ถี่ลอดตาช้าง-ห่างลอดตาเล็นเป็นอันขาด..และ สส. ต้องช่วยกัน “แก้รัฐธรรมนูญ” ให้เป็นประชาธิปไตย-เต็มใบ.
- คนที่ละเอียดถี่ถ้วนในเรื่องเล็ก แต่ไม่ระมัดระวังในเรื่องใหญ่ ตรงกับสำนวนว่าอย่างไร? เห็นช้างเท่าหมู โลภนักมักลาภหาย เสียน้อยเสียยาก เสียมากเสียง่าย ถี่ลอดตาช้างห่างลอดตาเล็น.
- แม่บ้านต้องเข้าใจ และดูแลให้รอบคอบ อย่าเป็นการรอบคอบในลักษณะ "ถี่ลอดตาช้าง-ห่างลอดตาเล็น" เชียว แบบนั้น ๖ ล้านเสียงนั่นก็ช่วยไม่ได้.
อ้างอิง พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔