ขยายความสำนวนดังกล่าวได้ว่า ช้างสาร หมายถึงผู้มีอำนาจ ที่มักจะทำตามใจตนเองมากเกินไปและงูเห่า เป็นสัตว์เดรัจฉานมีนิสัยดุร้ายไว้ใจไม่ได้ เหมือนดังนิทานชาวนากับงูเหท่าที่เราต่างรู้จุดจบของชาวนาดี ก่อนที่จะโดยงูเห่ากัดตายในตอนท้าย ช้างอาจจะตกมันเมื่อไหร่ก็ได้ ซึ่งต้องระวังเป็นที่สุด ส่วนงูเหน่านั้นเป็นอสรพิษที่รู้จักกันดีว่าพวกมันนั้นสามารถแว้งมากัดเราได้ทุกเมื่อ พวกมันไม่รู้จักภาษาคน และไม่สนใจใคร ส่วนข้าเก่าและเมียรัก เป็นบุคคลที่ใกล้ชิด ย่อมรู้เรื่องราวและความลับของเราหมด ว่าเรารู้อะไร เก็บอะไร ทำอะไรที่ไหนอย่างไร เมียรักนั้นก็สำคัญ ไม่ควรที่จะไว้ใจจนเกินเหตุ ซึ่งอาจจะนอกใจเราเมื่อไหร่ก็ได้ บุคคลเหล่านี้ ถ้ากลับกลายเป็นศัตรูแล้วจะเป็นศัตรูที่ร้ายที่สุด ดังนั้นจึงไม่ควรไว้วางใจจนเกินไป
- ช้างสาร หมายถึง น. ผู้มีอำนาจ ในความว่า ช้างสารชนกัน หญ้าแพรกก็แหลกลาญ.
- งูเห่า หมายถึง น. ชื่อว่านชนิดหนึ่ง ต้นและหัวเหมือนขมิ้นอ้อย แต่เนื้อสีขาว กลิ่นฉุนเหมือนนํ้ามันดินอ่อน ๆ. (กบิลว่าน).
- ข้าเก่า หมายถึง (สำ) น. คนเก่าคนแก่, คนที่อยู่ด้วยกันในฐานะรับใช้มานาน.
- เมีย หมายถึง น. ภรรยา, หญิงที่เป็นคู่ครองของชาย, คู่กับ ผัว.
- รัก หมายถึง ก. มีใจผูกพันด้วยความห่วงใย เช่น พ่อแม่รักลูก รักชาติ รักชื่อเสียง, มีใจผูกพันด้วยความเสน่หา, มีใจผูกพันฉันชู้สาว, เช่น ชายรักหญิง, ชอบ เช่น รักสนุก รักสงบ.
สำนวน ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก มาจากโคลงโลกนิติ พระนิพนธ์สมเด็จกรมพระยาเดชาดิศร มีเนื้อหาว่า
ช้างสาร หกศอกไซร้ เสียงา
งูเห่า กลายเป็นปลา อย่าต้อง
ข้าเก่า เกิดแต่ตา ตนปู่ ก็ดี
เมียรัก อยู่ร่วมห้อง อย่าไว้วางใจ
ตีความได้ว่า ช้างตัวใหญ่ถึงงาจะหัก งูเห่าถึงจะมองดูคล้ายๆ ปลา (น่าจะหมายถึงปลาช่อน) ลูกน้องเก่าถึงจะอยู่มาตั้งแต่รุ่นปู่ และเมีย ทั้งหมดนี้ “วางใจไม่ได้” อาจทำอันตรายถึงชีวิตทั้งนั้น
ตัวอง่างการใช้งาน สำนวน คำพังเพย ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก อย่าได้ไว้วางใจ
- ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก อย่าได้ไว้วางใจ เนรคุณ เจ้าเล่ห์ ไว้ใจไม่ได้: ความหมายของ “งูเห่า” ในเชิงวรรณคดี
- การที่จะทำให้ใครสักคนเชื่อใจและไว้วางใจนั้นต้องใช้เวลาพอสมควร ต้องแสดงตัวตนที่แท้จริง ... โบราณว่าไว้ว่า “ช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรัก” ก็ไม่ควรไว้วางใจเกินไป ... ต้องตั้งอยู่ในความไม่ประมาท อย่าเผลอตัวเผลอใจอาจจะได้รับอันตรายได้ ...
- สิ้นสุดกันที ไม่ว่าชาตินี้ชาติไหน เท่านี้ก็สาแก่ใจ ซาบซึ้งทรวงในอกเรา โบราณท่านว่า บรรดาช้างสารงูเห่า อีกทั้งข้าเก่าเมียรัก ท่านเปรียบไว้นัก อย่าได้วางใจ
- ถูกลูกน้องที่สนิทเนรคุณหลอกมาฆ่าตายในสภาอันนี้เรียกว่า ข้าเก่า ทรยศ ส่วนช้างสาร เวลาตกมันอย่าเข้าใกล้เด็ดขาด ส่วน งูเห่า ใคร ๆ ก็รู้ คงไม่มีใครไปยุ่งกับมันแต่ เมียรัก นี่สิน่ากลัว เพราะนอนอยู่ด้วยกันทุกวัน จะแผลงฤทธิ์ขึ้นมาเมื่อไรก็ไม่รู้ ระวังนะครับ เกิดทำให้หล่อนไม่ถูกใจขึ้นมา มีสิทธิที่เจ้าโลกจะหายได้ ดังเถ้าแก่ใหญ่รายนี้ ที่เกือบเอาชีวิตไม่รอดพ่อค้ารายนี้เป็นเพื่อนบ้านวิ่งเล่นกับผมมาตั้งแต่เด็กๆ สมัยอยู่แถวเทเวศร์เป็นคนเก่ง มีความสามารถสูง และโชคดีทำอะไรก็ได้เงินได้ทอง จึงมีธุรกิจมากมายใหญ่โต ทั้งที่เมืองไทยและสิงคโปร์ เสียอย่างเดียวเป็นคนเจ้าชู้ มีเมียถึง 5-6 คน !!วันหนึ่งเขาหน้าซีดเข้ามาหาผมบอกว่า เกือบถูกเมียน้อยกับชายชู้ ฆ่าตาย !! ช่วยดูมือให้หน่อยว่าจะอายุสั้นไหม
- คำโบราณกล่าวว่า “ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก” คือผู้ที่ไม่ควรไว้วางใจ แต่ผู้หญิงบางคนที่ยังไม่ได้เป็นเมียก็ไว้ใจไม่ได้เหมือนกัน!
- อย่าไว้วางใจคนชั่ว อย่าคิดว่าจะกลับตัวได้ง่ายๆ. -อย่าไว้วางใจอสรพิษ ... -ช้างสาร-งูเห่า-ข้าเก่า-เมียรัก ให้ระมัดระวังให้จงหนักเป็นสองเท่ากว่าปกติ!!!
- หลานเอ๋ยสองหลานแก้ว เจ้าปีกหางแข็งแล้วตาประสิทธิ์ให้. บัดนี้เจ้าจะไปไกลจากตา เจ้าอย่าลืมวาจาที่ได้อบรมไว้. อันช้างสารงูเห่าข้าเก่าเมียรัก พึงระวังจกหนักอย่าได้วางใจ.
- เซียนพระทายาทเศรษฐีสุดช้ำ เมียรักสร้างตัวกัน 20 ปีหอบสมบัติ 16 ล้านหนี .... โบราณว่าไว้ บรรดาช้างสารงูเห่า อีกทั้งข้าเก่าเมียรัก ท่านเปรียบไว้นัก อย่าได้วางใจ.
- “ช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรัก” ไม่ควรไว้ใจเกินไปตอนรักกันทุกอย่างดีไปหมดพอหมดใจทุกอย่างแย่หมดยิ่งเรื่องการเงิน ทำใจกลางๆไว้ ทุกชีวิตมีขาวมีดำเสมอละได้ปลงได้จะพบทางสว่าง ชีวิตยังอยู่เริ่มต้นได้เสมอ
- ฉันว่าในเรื่องเงิน ๆ ทอง ๆ นายอย่าไว้ใจใครให้มากเลย โดยเฉพาะคนอื่น มันเป็นเรื่องที่อันตรายมากที่จะไว้ใจใคร ช้างสารงูเห่า ข้าเก่าเมียรัก ควรดูแลเองให้มากที่สุด
