- ตักบาตร หมายถึง ก. เอาของใส่บาตรพระ. (เทียบ ข. ฎาก่ ว่า วางลง).
- อย่า หมายถึง [หฺย่า] ว. คำประกอบกริยาบอกความห้ามหรือไม่ยอมให้ทำการต่าง ๆ.
- ถาม หมายถึง ก. ตั้งปัญหาหรือประเด็นเพื่อให้ได้คำตอบ.
- พระ หมายถึง [พฺระ] น. คำใช้แทนชื่อเรียกภิกษุสงฆ์ เช่น วัดนี้มีพระกี่รูป พระลงโบสถ์, พระพุทธรูป เช่น ชักพระ ไหว้พระในโบสถ์, พระพุทธเจ้า หรือเนื่องด้วยพระพุทธเจ้า เช่น เมืองพระ คำพระ พระมาตรัส, ชื่อวันประชุมถือศีลฟังธรรมในพระพุทธศาสนา เดือนหนึ่งมี ๔ วัน คือ วันขึ้น ๘ ค่ำ ขึ้น ๑๕ ค่ำ แรม ๘ ค่ำ และแรม ๑๕ ค่ำ ถ้าเป็นเดือนขาดก็แรม ๑๔ ค่ำ เรียกว่า วันพระ
สำนวนไทยคำนี้มักจะใช้กล่าวเพื่อสอนใกล้ตัวว่า เวลาตักบาตรอย่าถามพระ ว่าเอาอันนี้ไหมเจ้าคะ เอาอันนั้นไหม เพราะว่าพระจะไม่ปฏิเสธการทำบุญจากใครอยู่แล้ว ขึ้นอยู่กับศรัทธาขอโยมจะให้อะไรก็ได้ แต่ควรเป็นของที่เหมาะสมของที่สมควร และไม่ควรที่จะให้ในสิ่งที่ต้องห้ามหรือไม่เหมาะสมแก่ภิกษุเด็ดขาด การให้ของกับคนอื่น ๆก็เช่นเดียวกัน ก็อย่าไปถามว่าจะเอาไหม จะรับไหม เพราะว่าถ้าเป็นสิ่งที่สมควรหรือสิ่งที่เหมาะสมกับผู้รับนั้นก็ให้ไปเลย คนรับถ้าเป็นสิ่งที่กำลังมองหา หรือเป็นสิ่งที่อยากได้ก็จะเต็มใจรับอยู่แล้วเช่นกัน
การให้โดยที่ไม่ต้องถามผู้รับว่าผู้รับนั้นต้องการหรือไม่บางทีก็ต้องพิจารณาก่อนว่าผู้รับนั้นต้องการสิ่งนั้นก่อนหรือไม่ ต้องดูความเหมาะสมก่อน ไม่ใช่ว่าให้ในสิ่งที่เขาไม่ต้องการ หรือไม่มีประโยชน์กับเขาแทนที่จะรู้สึกดีใจกลับจะรู้สึกลำบากใจเสียด้วยซ้ำ อย่างเช่นเราบริจาครถยนต์ให้กับคนยากจนบางทีเขาก็ไม่อยากได้ เพราะว่าเฉพาะค่าอาหารยังไม่เพียงพอ ไหนจะต้องมาแบกรับค่าน้ำมันรถ ค่าดูแลรักษา ค่าต่อทะเบียนต่อภาษีอีกจิปาถะ ซึ่งคนจนนั้นดูแลไม่ไหวแน่นอน ก็ไม่สมควรให้ในสิ่งที่พวกเขาจะรู้สึกว่าเป็นภาระไม่เหมาะสมนั่นเอง
ตัวอย่างการใช้งานสำนวน สุภาษิตไทย ตักบาตรอย่าถามพระ
- กระทรวงสาธารณสุข มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย และสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ จัดแถลงข่าว “เข้าพรรษานี้...ตักบาตรถาม (สุขภาพ) พระ”บรรดานักวิชาการสุขภาพให้ข้อมูลน่าสนใจ โดยระบุว่า จากข้อมูลสุขภาพพระสงฆ์เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลสงฆ์ ปีงบประมาณ 2558 พบว่า โรคที่พระสงฆ์ป่วยสูงสุด 5 อันดับแรก ได้แก่ 1.โรคเมตาบอลิซึมและไขมันในเลือดผิดปกติ 2.โรคความดันโลหิตสูง 3.โรคเบาหวาน 4.โรคไตวายหรือไตล้มเหลว และ 5.โรคข้อเข่าเสื่อม“ส่วนใหญ่เป็นโรคที่เกิดจากพฤติกรรมเนื่องจากพระสงฆ์ไม่สามารถเลือกฉันอาหารที่ฆราวาสถวายได้” ขยายความตามท้องเรื่องเพราะคนในเมืองส่วนใหญ่นิยมซื้ออาหารชุดใส่บาตร พระเลือกไม่ได้ต้องรับไว้ อะไรทำนองนั้น
- “นี่เธอเวลาจะให้อะไรใครก็ให้เขาไปเถอะ อย่ามัวแต่ถามอยู่เลยว่าเอาไหม ๆ เคยได้ยินไหม ตักบาตรอย่าถามพระน่ะ”
- เอ่ยสำนวน ตักบาตรอย่าถามพระ นี่เป็นเรื่องของพระไทย โยมจะถวายอะไร พระท่านต้องเออออ ฉลองศรัทธาญาติโยม.
- ตักบาตรอย่าถามพระ... แต่กับหนู ช่วยถามนิดนึงเห๊อะ การซื้อของฝาก ของขวัญ อันที่จริงก็ไม่น่าเป็นปัญหาอะไรนะคะ แต่พอคิดให้มันเป็นขึ้นมา ก็กลายเป็นประเด็นไปได้เหมือนกัน เนาะ
- แม้จะมีคำพูดที่ว่า ตักบาตรอย่าถามพระ แต่เวลาเราอยากจะให้คนอื่นทานอะไร เราก็อยากจะถามก่อนอยู่ดีว่าเค้าอยากจะทานรึเปล่า.
- สุภาษิตไทยกล่าวเอาไว้ว่า “ตักบาตรอย่าถามพระ” ปัจจุบัน เรานิยมเลือกอาหารตักบาตรให้พระท่านเต็มที่ทั้งอาหารคาว หวาน ที่มีรสชาติ หวาน มัน เค็ม เผ็ด ครบเครื่อง จนบางครั้งลืมคิดไปว่า อาหารเหล่านั้น เป็นสาเหตุก่อโรคแก่พระ เช่น โรคอ้วน เบาหวาน ไขมันในเลือดสูง ซึ่งส่งผลต่อโรคแทรกซ้อนสมองและหัวใจในอนาคตจากการสำรวจอาหารที่ถวายให้พระ ยังพบว่าอาหารยอดนิยมส่วนใหญ่คือ แกงเขียวหวาน พะโล้ ผัดกะเพรา และของทอด อาหารเหล่านี้ส่งผลต่อสุขภาพพระสงฆ์ไทย โดยพบความเสี่ยงต่อภาวะอ้วน โรคกระเพาะอาหารและกระดูกพรุน
- นับแต่โบราณ แม้สังคมไทยจะมีสำนวนระบุว่า “ตักบาตรอย่าถามพระ” ซึ่งมีความหมายว่า จะให้อะไรแก่ผู้ที่เต็มใจรับอยู่แล้ว ไม่ควรถาม แต่อย่างที่เราๆ ทราบกันอยู่ว่า ทุกวันนี้ การตั้งใจจะทำบุญ เพื่อให้เกิดผลดีแบบเต็มเม็ดเต็มหน่วยกับผู้รับ ก็ไม่ใช่เรื่องง่ายๆ การตั้งหน้าตั้งหาให้ ตั้งหน้าตั้งตาบริจาค โดยไม่ได้คำนึงถึงผู้รับในความเป็นจริงก็อาจเป็นการสิ้นเปลืองโดยเปล่าประโยชน์
- "ตักบาตรอย่าถามพระ แต่ถ้าบุฟเฟ่ต์หมูทะก็ตักเยอะๆ"
- ทำบุญให้ได้บุญ ก็เลือกของที่พระใช้ได้จริง ๆ และเป็นของจำเป็น. ลองดูก่อนว่า วัดไหนยังขาดอะไร. แต่ถ้าจะถามพระว่า ยังขาดอะไร. เค้าว่าตักบาตรอย่าถามพระ. งั้นเราก็เลียบ ๆ เคียง ๆ ถามแม่ชีเอาก็ได้.
- ลูกสาวเจ้าของร้านใจดีให้ทานฟรีครับ (ดีครับน้องตักบาตรอย่าถามพระ จัดมา) 3.4ดาว ถ้าไม่คิดอะไรมาก ร้านนี้แวะทานได้นะครับ อาจจะไม่ใช่อาหารปักษ์ใต้แท้แท้